برنامه جامع بهسازی و نوسازی شهری

محمد
سعید ایزدی، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به مناسبت هفدهمین سالروز تأسیس این شرکت پیامی
را در رابطه با بازآفرینی محدوده ها و محلات هدف بهسازی و نوسازی منتشر کرد. متن پیام
بدین شرح است:گسترش
بی رویه کالبدی و استقرار نامتعادل جمعیت در نواحی شهری، سبب گسترش عرصه های
نابسامان شهری به صور مختلف شده است. مراکز شهری که به علت نزول کیفیت زندگی با
ترک ساکنین اصیل و بومی مواجه شده اند، سکونتگاه های غیررسمی با حداقل امکانات،
زیرساخت ها و خدمات شهری که عمدتاً در حاشیه کلان شهرها و شهرهای بزرگ رشد و گسترش
یافته اند، سکونتگاه های روستایی ادغام شده واقع در محدوده شهرها و شکل گیری بافت های
فرسوده با پیشینه روستایی در این نواحی، گسترش پهنه هایی با کاربری ناکارآمد اعم
از کاربری های صنعتی-کارگاهی، انبار و نظامی و همچنین بسیاری از اراضی بایر و رهاشده
در محدوده شهرها و همچنین محلات پیرامونی مراکز شهری با ساختاری ناپایدار و حداقل
خدمات مورد نیاز ساکنین از مهم ترین محدوده های نابسامان در عرصه شهرها به شمار می روند.تجارب گذشته نشان داده اند که
توجه صرف به ابعاد زیبایی شناسانه و کالبدی بدون توجه به نیاز ساکنان و همچنین عدم
حضور آنها در فرایند برنامه ریزی و اجرای برنامه های بهسازی و نوسازی شهری سبب
ناکارآمد شدن بسیاری از این طرح ها و برنامه ها شده است. امروزه مهم ترین ویژگی رویکرد
و چشم انداز آینده برنامه های بهسازی و نوسازی شهری و ساماندهی و توانمند سازی
سکونتگاه های غیررسمی، تلاش برای تقویت حضور و مشارکت گسترده ساکنان، مالکان و
سایر دست اندرکاران امر بهسازی و نوسازی شهری در این فرایند است. امروزه بازآفرینی
شهری به دنبال شکل دهی به تشکل هایی از همه گروه های ذینفع است که این خود منجر به
بهبود همه جانبه و پایدار وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی محدوده های هدف برنامه های
بهسازی و نوسازی می شود.تحقق مشارکت پایدار مردمی و
حضور گسترده کلیه دست اندرکاران، در گرو فراهم کردن بسترهای لازم و تشویق و تحریک
این فرایند از طریق فراهم کردن شرایط کمی و کیفی سکونت در این محدوده ها است. از
سوی دیگر فراهم شدن زمینه های فوق و اجرای پروژه های محرک توسعه نیازمند وجود
ساختار مدیریتی مناسب، هماهنگ و کارآمد
است. لذا در این رویکرد نوین ابزارسازی، توانمندسازی و فرهنگ سازی سه رکن بسترسازی
تحقق اقدامات بهسازی و نوسازی شهری به شمار می روند. الگوسازی، توسعه خدمات و
ارتقاء زیرساخت ها نیز سه برنامه کلیدی تحریک توسعه این فرایند و نهادسازی، ظرفیت سازی
و هماهنگ سازی سه محور استراتژیک مدیریت این سیاست محسوب می گردند.برای
دستیابی به چنین ساختاری سه اقدام نهادسازی، ظرفیت سازی و هماهنگ سازی ضروری است. بر
این اساس هدف، راهبردها، سیاست ها و برنامه های مربوط به طرح جامع بازآفرینی
محدوده ها و محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری به شرح زیر پیشنهاد می شوند.

1-
اجتماع محوری در فرایند بهسازی
و نوسازی شهری

2-
پیش نگری و پیش گیری از ایجاد و
گسترش بافت های نابسامان شهری

3- مدیریت کارآمد به منظور تضمین
تحقق برنامه ها و سیاست های اتخاذشده

4-
اثربخشی و رضایتمندی مردم از طرح ها
و برنامه های بهسازی و نوسازی شهری

راهکارها

1-1-جلب مشارکت حداکثری ساکنان و مالکین واقع در محدوده ها
و محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری

1-2-
اجرای پروژه های محرک توسعه به منظور ایجاد انگیزه در ساکنان و مالکین واقع در محدوده ها
و محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری

1-3-تاکید به نقش گروه های اجتماعی، تقویت جایگاه مالکان
و ساکنان و توجه به نیازمندی های آنها

1-4- هدایت سرمایه شهر و سرمایه گذاران مختلف به مشارکت
در نوسازی بافت های فرسوده شهری و روان سازی امر سرمایه گذاری بخش خصوصی (اعم از انبوه سازان
و سازندگان خرد)

1-5- اولویت بخشی به برنامه های بسترسازی از طریق اتخاذ
رویکردهای ابزارسازی، توانمندسازی و فرهنگ سازی

1-6- تقویت نقش تسهیل گری، سیاست گذار، راهبری و کنترل کننده
دولت و نیز نقش برنامه ریزی و مدیریت اجرایی شهرداری ها و همچنین تلاش برای واگذاری
امور اجرایی به بخش خصوصی در فرایند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و
توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی

1-7- حفظ هویت فرهنگی و ارتقای سرمایه اجتماعی به منظور
ایجاد حس تعلق مکانی و همبستگی جمعی

2-1-اولویت بخشی به سیاست ها و برنامه های پیشگیری از
ایجاد بافت های نابسامان شهری

3-1-تاکید بر نهادسازی، ظرفیت سازی و هماهنگ سازی به
عنوان سه محور استراتژیک مدیریت برنامه های بهسازی و نوسازی

3-2-جلب همکاری و مشارکت کلیه دستگاه های ذی ربط در فرایند
بهسازی و نوسازی بافت های نابسامان شهری

3-3- تدقیق شاخص های شناسایی بافت های نابسامان و گونه
شناسی محدوده های هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری و ارائه چارچوب مواجهه در هر
یک از عرصه های فوق

برنامه ها

1-1-الگوسازی،
توسعه خدمات و ارتقای زیرساخت ها به منظور تحریک توسعه

1-1-1-تعریف
و برنامه ریزی پروژه های کوچک مقیاس،مشارکت پذیر،کم هزینه ولی کارآمد و تأثیرگذار
برنامه های بهسازی و نوسازی شهری به عنوان پروژه های الگو

1-1-2-تنظیم
برنامه های توسعه زیرساخت های شهری با هماهنگی دستگاه های مسئول و تعیین اولویت های
اجرایی در محلات هدف

1-1-3- برنامه ریزی
و اولویت بخشی به تأمین خدمات شهری و محله ای مورد نیاز بافت ها بر اساس تقاضا و نیازسنجی
ساکنین و مدیریت شهری در محدوده های هدف و هماهنگی با برنامه ها و اقدامات نهادها
و دستگاه های اجرایی مسئول

1-5-پرداخت تسهیلات ارزان قیمت، اعطای تخفیفات و فراهم
کردن اسکان موقت ساکنان

1-6-تعریف
مکانیزم ها و ابزارهای تشویقی، تسهیلات و
قوانین حمایتی به منظور حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی

1-7-توجه به پیوست های اجتماعی،اقتصادی ،زیست محیطی در تهیه و اجرای برنامه های بهسازی و نوسازی محدوده ها
و محلات هدف

1-8-اطلاع رسانی به ساکنان بافت های فرسوده و ایجاد
زمینه آگاهی شهروندان از حقوق خود در حوزه نوسازی

1-9-ارتقای سطح فرهنگ و ترویج فرهنگ نوسازی بافت های
فرسوده در محلات از طریق رسانه های محلی، منطقه ای و کشوری

1-10- پیگیری اجرای برنامه اقتصادی به منظور بهبود وضعیت
اشتغال و درآمد ساکنان کلیه نواحی نابسامان شهرها توسط دستگاه های مدیریت شهری
مرتبط

2-1-ارائه پیشنهادات به نهادهای مسئول و پیگیری تنظیم آیین نامه ها
و ضوابط کنترل کیفی و نظارت بر فرایند تولید فضا با هدف پیشگیری از ساخت و سازهای
نابه سامان

2-2-گسترش و بسط برنامه مقاوم سازی ساختمان ها و
مستحدثات در محدوده های هدف برنامه های نوسازی

3-1-ایجاد نهادی مستقل در جهت پیگیری امور مربوط
به احیاء و نوسازی بافت های فرسوده در سطح استانی، شهری و محله ای

3-2- توسعه و تقویت دفاتر خدمات نوسازی محلات به عنوان
نهاد تسهیل گر برنامه های بهسازی و نوسازی شهری از طریق تدوین دستورالعمل ها و آیین نامه های
اجرایی

3-3- فراهم نمودن بسترهای لازم برای تقویت تشکل های
غیردولتی و نهادهای غیردولتی به منظور مشارکت و حمایت از اجرای برنامه ها و بهسازی
و نوسازی در محدوده ها و محلات هدف

3-4-راه اندازی توسعه گرهای تخصصی در امر بهسازی و
نوسازی شهری و همچنین هماهنگی با سازمان نظام مهندسی کشور برای تقویت نظام های
کنترل و نظارت و همچنین ارجاع کار ویژه در محدوده و محلات هدف برنامه های نوسازی
شهری

3-5-هم راستاسازی برنامه های بهسازی و نوسازی بافت به
منظور استفاده از ظرفیت های فراهم شده

3-6-ایجاد کمیته ها و کارگروه های میان بخشی و فرابخشی
با تاکید بر هم راستا سازی و هماهنگی برنامه ها و اقدامات اجرایی دستگاه های
مدیریت شهری در چارچوب اسناد قانونی فرادست

3-7-ایجاد کارگروه هماهنگی سیاست های توسعه شهری (تشکیل
ستاد هماهنگی امور اجرایی توانمندسازی و ساماندهی نواحی نابسامان شهری) در مقیاس
ملی برای هماهنگی و هم راستا سازی سیاست های توسعه

3-8-ایجاد هماهنگی بین کلیه دستگاه های اجرایی به ویژه
نهادهای تأمین خدمات و زیرساخت های شهری و اولویت بخشی به برنامه های این دستگاه ها
در تأمین خدمات و ارتقای زیرساخت ها بر
اساس نیازها و اولویت های ساکنین در محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی

3-9-تنظیم شرح خدمات طرح ها و برنامه های بهسازی و
نوسازی شهری و ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی به شکل همسان و تنظیم
روابط و جایگاه این طرح در ارتباط با سایر طرح های توسعه شهری

3-10-بازنگری در قوانین و مقررات حاکم در دستگاه های
اجرایی، نهادها، شهرداری ها و غیره و به روزرسانی آنان با هدف رفع موانع و مشکلات
امروزین پیش رو در امر بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری

3-11-طراحی ساختار و تبیین نقش مدیریت محله در مدیریت
نوسازی بافت های فرسوده شهری

3-12-برنامه ریزی به منظور ظرفیت سازی مدیریت شهری با
هدف پذیرش مدیریت اجرای برنامه های بهسازی و نوسازی شهری

3-13-تعریف برنامه های مشترک با دانشگاه ها، و مؤسسات
پژوهشی به منظور مستندسازی تجارب ، تحلیل و آسیب شناسی اقدامات و مطالعات کاربردی
به منظور ارتقای کیفی اقدامات

3-15-تنظیم دستورالعمل ها و راهکارهای اجرایی متناسب با گونه ها
و مسائل مختلف بافت های نابسامان به ویژه محدوده های با پیشینه تاریخی، سکونتگاه های
غیررسمی و محدوده های فرسوده میانی

3-16-پیشنهاد و پیگیری بازنگری طرح های توسعه و عمران و تجدیدنظر
در طرح های موجود توسعه شهری با رویکرد توانمندسازی به نحوی که شامل برنامه ریزی بهسازی و نوسازی بافت ها
نابسامان گردد.

3-17-پایش و ارزیابی دوره ای اقدامات انجام شده به منظور
اطمینان از اثربخش بودن برنامه ها و اقدامات بهسازی و نوسازی در محدوده ها و محلات
هدف.