مسئول بلند مرتبه های تهران کیست؟

موضوع بحران 200 برج بی نام ونشان پایتخت همچنان از سوی نهادهای مختلف شهرسازی مطرح است و در این میان برخی هنوز پیکان اتهامات خود را تنها به سمت مدیریت شهری نشانه گیری می کنند. هرچند باید مدیریت شهری را در خصوص ساخت برج هایی که می توانند هرلحظه فاجعه ای به بارآورند یکی از نهادهای مقصر دانست اما نکته اینجاست که کدام دوره مدیریت شهری دراین ارتباط کوتاهی کرده است؟ واقعیت آن است که این تعداد برج در دهه هفتاد و خیلی پیش تر از مدیریت شهری فعلی، احداث شده اند و هم اکنون معضلی در میان سایر سازه های شهری قلمداد می شوند. در تهران نزدیک به 980 ساختمان بلندمرتبه یعنی بناهای بالای دوازده طبقه وجود دارد که از این تعداد 230 قطعه در دهه 70 و بدون دریافت مجوز کمیسیون ماده 5 احداث شده اند. مجوز 543 بلندمرتبه هم پیش از سال 85 صادرشده است. حالا طبق آمار هم شهرداری تهران و هم شورای عالی شهرسازی و معماری کشور 200 تا 230 برج، ناایمن و بدون هویت به حساب می آیند. این در حالی است که این تعداد برج، ناایمن، در دهه 70 بناشده اند. از سوی دیگر تنها شهرداری تهران در قبال ایرادات مربوط به بناهای بلند، مورد سؤال قرار می گیرد که مجوز احداث آن ها باید از دریچه کمیسیون ماده 5 عبور کند؛ کمیسیونی که 8 عضو دارد و اعضای آن معاونان وزرای راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی، نیرو، کشور، معاون سازمان میراث فرهنگی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، رئیس شورای شهر (بدون حق رأی) و شهردار تهران هستند. به عبارت دیگر نهادهای دولتی 6 برابر مدیران شهری در کمیسیون حق رأی دارند. بنابراین باید در وهله نخست نهادهایی مثل وزارت راه و شهرسازی، شورای عالی شهرسازی و معماری و دیگر نهادها نیز در رابطه با بناهای بلند ناایمن شهر تهران و البته تمامی کلان شهرهای کشور پاسخگو باشند. اطلاعات در دست نیست هرچند هنوز آمار دقیق تری از بلندمرتبه های بسیار ناایمن اعلام نشده اما طبق یکسری از پژوهش های صورت گرفته، تعدادی از بناهای بلند روی گسل های فعال یا در حریم آن ها قرار دارند. بر همین اساس دوره فعلی شهرداری تهران و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران به عنوان نهاد زیرمجموعه آن، محدودیت ساخت وساز روی گسل ها و حریم آن ها را در دستور کار قراردادند؛ آن طور که از سال 1385 در پی بیش از 3000 بازدید میدانی از برش های موجود در گودبرداری های ساختمانی و سایر ترانشه های طبیعی و مصنوعی، نسبت به تدقیق نقشه گسل های شهر تهران و تهیه نقشه پهنه های گسلی شهر تهران اقدام شد. به گفته احمد صادقی، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران، این نقشه ها در جلسه 25 مرداد ماه سال 95 شورای عالی شهرسازی و معماری و با حضور وزیر راه، مسکن و شهرسازی، تصویب و به عنوان ملاک عمل کلیه دستگاه ها در شهر تهران ابلاغ شد. بنابراین مدیریت شهری، با رویکرد اعمال محدودیت ساخت بناهای بلند گام نخست را برداشته و هم اکنون برخلاف تصور، مورد سؤال قرار می گیرد. دراین بین مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله نیز تهیه نقشه گسلی تهران را یک گام بزرگ به سمت جلو قلمداد می کند و می گوید: حسن این کار اینجاست که حداقل بر اساس این نقشه هم اکنون می دانیم روی نحوه ساخت وساز و حریم ایمنی گسل های فعال در تهران مقرراتی وجود دارد. وی درعین حال راجع به مسئله مطرح شده درباره وجود 200 برج روی گسل های فعال شهر تهران این طور می گوید که البته به صورت خودکار نمی توان این ساختمان ها را ناایمن اعلام کرد، اما باید توجه کنیم که شهرسازی در حریم گسل های فعال، اساساً با افزایش ریسک همراه است. زارع همچنین تأکید می کند که این تعداد بلندمرتبه دارای اطلاعات دقیقی نیستند و اساساً در مورد ساختمان های ناایمن از ابعاد مختلف ارزیابی فنی و تدقیق اطلاعات نیاز است. این اظهارات نشان می دهد که هنوز اطلاعات موردنیاز در مورد بناهای ناایمن به ویژه بلندمرتبه های پرخطر تکمیل نشده و ارتباط دادن آن ها به دوره مدیریت شهری فعلی نمی تواند درست باشد. نقشه گسلی کافی نیست؛ مدیریت یکپارچه شهری باید شکل بگیرد تهران 13 گسل اصلی فعال دارد و ثبت دستگاه های لرزه نگاری نشان می دهد که گسل های جنوب البرز مرکزی فعال است. بر همین اساس نقشه های گسل های شهر تهران با وضوح 35 صدم از تمام 22 منطقه تهیه شده و اکنون در دسترس است. باوجوداین نقشه ها، مشخصات نقطه به نقطه هر پلاک در پهنه های گسلی با دقت بسیار بالایی معلوم می شود. بنابراین ساخت وسازها در هر نقطه باید مطابق مطالعات موجود نقشه ها صورت بپذیرد. در این میان ساخت بناهای بالای 12 طبقه و همچنین ساختمان های حساس مثل بیمارستان ها روی پهنه های گسلی و حریم آن ها ممنوع است. البته باید در نظر داشت اگرچه نقشه های گسلی، ضوابط و محدودیت های جدیدی در ساخت وسازها به ویژه در مورد بلندمرتبه ها اعمال می کنند که ایمنی شهر را افزایش می دهند اما نباید فراموش کرد برای رفع نگرانی ها در مورد تأسیسات شهری این کافی نیست و ابتدا باید مدیریت یکپارچه شهری شکل بگیرد. به اهمیت چنین موضوعی محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران نیز اشاره کرد و گفت: تجربه زلزله های گذشته نشان داده که شبکه های توزیع و انتقال برق، آب و گاز در موقع بروز بحران به شدت آسیب پذیر می شوند و باید اول ازهمه مدیریت یکپارچه شهری شکل بگیرد و همچنین ضوابط بلند مرتبه سازی ابلاغ شود.