تخریب تهران بی سابقه در جهان

مشکلات و معضلات کلان شهر تهران بویژه در بخش کیفیت ساخت و ساز بیداد می کند. خرید تراکم بیش از حد مجاز، تغییر کاربری ها برخلاف طرح تفصیلی توسط کمیسیون ماده پنچ، فقدان نظارت بر ساخت و سازها از طرف مهندسان ناظر، تخریب ساختمان ها به منظور ساخت و ساز جدید و کسب سود و نبود معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی از جمله مهم ترین چالش های ساخت و سازهای شهری تهران به شمار می روند. برای پی بردن به علل این چالش ها به سراغ جابر نصیری، عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان استان تهران رفته ایم و سوالاتی را در این رابطه از او پرسیده ایم که در زیر آمده است. همانطور که اطلاع دارید تعداد زیادی از ساختمان ها علیرغم مقاوم بودن به منظور کسب سود بیشتر در تهران تخریب می شوند. تخریب این ساختمان ها چه مشکلات و چالش هایی به همراه دارد؟ یکی از معضلاتی که در کشور بویژه در تهران وجود دارد این است که بسیاری از ساختمان ها علیرغم رعایت آیین نامه های ساختمان سازی از جمله 2800، با افزایش تعداد طبقات و با هدف کسب سود بیشتر توسط مالکان طبقات تخریب می شوند. در تهران سالیانه حدود 25 تا 30 میلیون مترمربع پروانه تخریب و نوسازی در قالب 25 هزار پروانه ساختمانی صادر می شود و متاسفانه عمده تخریب ها مربوط به ساختمان های با عمر کمتر از 20 سال که با رعایت آیین نامه 2800 و با نظارت مهندس ناظر ساخته شده اند و به دلیل ارزش افزوده ساختمان سازی برای احداث طبقات بیشتر تخریب می شوند. هیچ قانون و آیین نامه اجرایی برای جلوگیری از این سودجویی نداریم و این تخریب در دنیا بی سابقه است. در بسیاری از کشورها، عوارض سنگینی برای تخریب ساختمان ها مصوب می شود چرا که ساختمان ها را حاصل هزینه منابع ملی می دانند. در این کشور ها تخریب برای ایجاد طبقات بیشتر به هیچ وجه نمی صرفد. علاوه بر هدر رفت ثروت ملی، تخریب ساختمان ها باعث ایجاد انواع آلودگی صوتی و هوا می شود. تا چهار، پنج سال پیش تخریب ها ساختمان ها توسط وسایل سنتی از جمله بیل و کلنگ انجام می گرفت اما برای تخریب ساختمان های جدیدساز و مصالح مقاوم باید از تکنولوژی های پر سر و صدا و غول پیکر که آلودگی صوتی ایجاد می کنند، استفاده کرد؛ بنابراین در بسیاری از خیابان ها و کوچه ها آلودگی صوتی ناشی از تخریب، همسایه ها را آزار می دهد. آلودگی حادتر مرتبط به آلودگی هواست. در اثر تخریب ساختمان ها به جرات می گویم بخش عظیمی از آلودگی هوای تهران ناشی از تخریب ساختمان ها و شکل گیری ریزگردهاست. ریزگردهایی که به دلیل استفاده از مصالح ساختمانی نظیر ورق های آزبست و پشم شیشه در ساختمان سرطان زا هم هستند. شهرداری چه نقشی می تواند ایفا کند؟ آیا جلوگیری از این تخریب ها باعث کاهش درآمد شهرداری نمی شود؟ پیشنهاد من این است که شهرداری لایحه ای به شورای شهر بدهد تا از مالکان ساختمان هایی که هنوز مقاومت و استحکام لازم را دارند و با این وجود قصد تخریب آن را دارند، مالیات های سنگین اخذ شود تا تخریب صرف نکند. برای احداث طبقات جدید می توان از تکنولوژی های جدید استفاده کرد و نیازی به تخریب نیست اما به دلیل اینکه هیچ عوارضی به تخریب ساختمان ها بسته نشده است، مالکان ترجیح می دهند ساختمان را تخریب کنند. اعتقاد دارم وضع این عوارض به پیشرفت تکنولوژی در صنعت ساختمان هم کمک می کند؛ در صورت وضع عوارض یا مالک ساختمان ترجیح می دهد، ساختمانش را تخریب کند که دراین صورت پول هنگفتی به حساب شهرداری باید بریزد، یا ترجیح می دهد که از تکنولوژی جدید استفاده کند که دراین صورت هم باید عوارض ساخت طبقات جدید را به شهرداری بپردازد؛ بنابراین در هیچ حالی شهرداری ضرر نمی کند. به نظر شما با آمدن طرح تفصیلی تخریب ها شدت گرفته است یا خیر؟ متاسفانه در سند طرح تفصیلی تهران این موضوع به هیچ عنوان دیده نشده و حتی یک بند در مورد تخریب ساختمان ها نیامده است. در مورد طرح تفصیلی باید بگویم که قطعا یک قانون بد بهتر از بی قانونی است، اما این طرح واقعا مشکلات و کاستی های بسیاری دارد. مثلا در رابطه با شهرسازی و فضای کالبدی شهر توضیحاتی ارائه نداده است و بیشتر مربوط به تک پلاک هاست و هیچ نشانی از شهرسازی ایرانی و اسلامی نیست. به معماری ایرانی- اسلامی اشاره کردید. با توجه به اینکه در مقررات ملی ساختمان و آیین نامه های داخلی هیچ اصولی برای اجرای این معماری وجود ندارد، به نظر می رسد معماری ایرانی- اسلامی تقریبا یک شعار است. دردرجه اول قبل از اینکه از معماری ایرانی- اسلامی صحبت می کنیم، باید از شهرسازی ایرانی- اسلامی صحبت کنیم. شهرسازی اسلامی با شهرسازی اسلامی- ایرانی فرق می کند. شهرسازی اسلامی یک نوع مدینه فاضله است که در آیات و روایات الگوهایی برای آن بیان شده است و الگوها به صورت کلان مطرح شده است. در خصوص شهرسازی ایرانی- اسلامی هم الگویی داریم و می تواند به صورت الگو قرار بگیرد. شهرسازی اصفهان، یزد، کاشان، تبریز و ... از این دسته اند. متاسفانه مدیریت های ما نخواسته اند از متخصصان در تهیه طرح های جامع و تفصیلی شهرها استفاده کنند و وزارت راه و شهرسازی در این رابطه وظیفه سنگین دارد اما به وظیفه اش عمل نکرده است. دستورهایی هم در برخی اوقات برای شهرهای ایرانی- اسلامی داده می شود که به دلیل اینکه غیرکارشناسی است، راه به جایی نمی برد. در زمانی وزارت کشور دستور داد در تمام شهرها میدان نماز ساخته شود؛ اخیرا بنده به یکی از شهرها برای گفتگو در مورد مسائل شهرسازی دعوت شدم. زمان ظهر بود که به میدان نماز آن شهر رسیدیم. بنده هر اندازه سعی کردم یک جهت قبله را در آن میدان پیدا کنم، موفق نشدم؛ حتی یک مجسمه بلال حبشی در میدان نصب شده بود که به سمت غرب در حال اذان گفتن بود. متن کامل این گفتگو در نشریه شماره 176 پیام ساختمان به چاپ می رسد.