پیام ساختمان در گفتگو با کارشناسان بررسی کرد جداسازی آب بهداشتی و شرب

گروه تاسیسات: در ابتدای سال 1388 کارگروهی به ریاست معاون اول رئیس جمهور و چند تن از وزرا تشکیل شد تا مسئولیت بررسی مسائل مربوط به اصلاح الگوی مصرف را بر عهده بگیرد. حدود 10 ماه پس از تشکیل این کارگروه، عطارزاده، معاون وقت وزیر نیرو در امور آب و آبفا به خبرنگاران گفت: برنامه ریزی هایی صورت گرفته تا امکان بهره برداری از آب شرب و بهداشتی را به صورت تفکیکی برای مردم فراهم کنیم. وی اجرای این طرح را با هدفمند کردن یارانه ها مرتبط دانسته و ابراز امیدواری کرده بود با همکاری مردم شرایط بهره برداری از منابع آب کشور به شکل بهینه اصلاح شود. نهایتاً این طرح علیرغم سر و صدای زیاد به جز در مناطق معددی از کشور در عمل مسکوت ماند. تا اینکه در تابستان امسال و به دنبال افزایش دمای هوا و هشدار کارشناسان در خصوص کم آبی و ضرورت جیره بندی آب دوباره بحث تفکیک آب شرب و غیر شرب مطرح شد. این بار نه از طریق دولت بلکه مرکز پژوهش های مجلس شرایط و چگونگی اجرای آن را در دست بررسی دارد. دو انشعاب مجزا کمبود آب مناسب آشامیدنی، یک مسئله جهانی است. افزایش سریع جمعیت شهرها و رشد فزاینده مصرف آب شهری، ضرورت اصلاح سیستم های توزیع آب شهری و به کارگیری شیوه های جدیدی را می طلبد. برنامه ریزان مسائل شهری معمولاً به تامین آب از نقاط دوردست روی آورده اند که بی گمان هزینه های فزاینده ای را در بر خواهد داشت. در شهرهایی که محدودیت منابع آب محلی و فراملی با توجه به ملاحظات بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی امکان اجرای گزینه های دیگری را منتفی می کند، سیستم دوشبکه ای مجزا می تواند به عنوان راه حل مناسبی برای رفع مشکل آب شهری مورد استفاده قرار گیرد. در این سیستم آب شرب مورد نیاز که معمولاً بین 10 تا 15 درصد کل مصارف شهری است، از یک شبکه با قطر کم توزیع شده و بقیه مصارف از طریق شبکه دیگر تامین می شود. اگر چه در تامین آب آشامیدنی رعایت کلیه استانداردهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی ضروری است ولی تامین آب با کیفیت مناسب از نظر شرب به میزان سرانه 20 لیتر در روز به مراتب عملی تر از تامین سرانه کل آب به صورت تصفیه شده است و این هدف در بیشتر مناطق امکان تحقق دارد. ضمن اینکه رعایت استاندارهای شیمایی برای سایر مصارف خانگی ضرورت چندانی نداشته و در صورتی که آب از نظر ویژگی های فیزیکی و بیولوژیکی مناسب باشد، استفاده از آن برای مصارف بهداشتی، بلامانع است. زیر ساخت نداریم جداسازی (تفکیک) آب شرب و بهداشتی از چه جایگاه و اهمیتی برخوردار است که توان مهندسی آب کشور را به خود معطوف کرده است؟ پیامدهای اجرای این طرح در اقتصاد ملی کشور چیست و تا چه حد در جهت اجرایی شدن این وعده گام برداشته شده و... مواردی از این قبیل که ذهن مخاطب را با خود درگیر کرده است. مهندس علیرضا نوذری پور، معاون نظارت بر بهره برداری آبفای استان تهران می گوید: طرح تفکیک شبکه های آب شرب و غیرشرب بر روی کاغذ بسیار خوب است و اجرای آن تاثیر بزرگی در اصلاح الگوی مصرف جامعه و در نهایت توسعه اقتصادی کشور خواهد داشت. ولی نکته مهم چگونگی اجرای آن در داخل کشور است. در حال حاضر وضعیت شهرها و ساختمان های کشور به گونه ای است که اجرای طرح را با مشکل مواجه می کند و بسیاری از آنها زیرساخت های لازم را ندارند. وی با اشاره به هزینه زیاد اجرای طرح تاکید می کند: با توجه به شبکه های گسترده لوله کشی تهران، تعویض و اصلاح آنها کار بسیار مشکلی است ضمن اینکه اجرای این طرح سازمان های مختلفی را درگیر می کند. شاید بتوان در شهرک های جدید این کار را اجرایی کرد البته به شرطی که منابع تامین آب غیر شرب مشخص و به اندازه کافی موجود باشد. نوذری پور در عین حال می گوید: اگر خانواده ای بخواهند تفکیک آب شرب و غیر بهداشتی را شخصاً انجام دهند به خودشان مربوط است و آبفا هیچ گونه مسئولیتی در این خصوص ندارد زیرا مسئولیت انتقال و استفاده از آب بعد از کنتور آب به مشترکان بر عهده مشترکان است. معاون نظارت بر بهره برداری آبفای استان تهران تصریح می کند: ما مهمتر از این طرح را در دست اجرا داریم، طرح ملی فاضلاب تهران در حال حاضر لنگ بودجه است. اگر منابع مالی تامین شود تا پنج سال آینده این پروژه تکمیل شده و کمک بزرگی به بهداشت مردم تهران خواهد شد و دیگر شاهد آلودگی منابع آب زیرزمینی نخواهیم بود. به اعتقاد نوذری پور، آموزش و اصلاح فرهنگ مصرف شهروندان از اولویت بیشتری برخوردار است در کنار این مسئله تعویض شیرهای آب و اصلاح سیستم های تاسیساتی کمک بزرگی در بخش صرفه جویی آب خواهد بود. فراموشی الگوی مصرف البته نمی توان مشکلات اجرای طرح را تنها به مشکلات ساختاری شهرها و ساختمان های کشور محدود کرد، مسئله بسیار مهمتر، مقاومت مردم در مقابل تغییر الگوی مصرف و همچنین فراموشکاری آنهاست. دکتر غلام رضا هوائـی، مدیر کل مقررات ملی ساختمانمی گوید: در حال حاضر مردم عادت کرده اند شستشو و استحمام را با آب شرب انجام دهند و گاهی اوقات هنگام استحمام آب دوش را هم می خورند! بنابراین ممکن است به علت سهل انگاری، بیماری های عفونی و مشکلات بهداشتی زیادی ایجاد شود. شما ایران را با کشورهای اروپایی مقایسه نکنید شرایط در آن جا بسیار متفاوت است. اولاً منابع آبی به میزان زیاد قابل دسترسی بوده و با بررسی کیفیت آن برای مصارف مختلف تصمیم گیری می کنند. ثانیاً ساختمان ها به گونه ای ساخته شده اند که از قبل امکانات لازم برای تفکیک آب شرب و غیر بهداشتی فراهم شده و از قبل به اندازه کافی فرهنگ سازی شده مردم آن را پذیرفته اند. دقیقاً به همین خاطر است که مردم ایران که برای اولین بار به اروپا می روند برای استفاده از سرویس های بهداشتی با مشکل مواجه می شوند. حتی اگر بپذیریم طرح تفکیک آب شرب و غیر شرب در ساختمان قابل اجراست، مسئولت آن در وهله اول بر عهده مجریان لوله کشی ساختمان است. بسیاری از آنها آموزش های لازم فرا نگرفته اند بنابراین در هنگام اجرای طرح با مشکل مواجه شده و همچنین مشاوران خوبی نیستند. به اعتقاد هوایی، در حاضر اصلاح سیستم های تاسیساتی و لوله کشی ساختمان در کنار آموزش مجریان تجربی لوله کشی ساختمان موضوع مهمتری است زیرا از این طریق علاوه بر افزایش بهره وری سیستم های آبرسانی، امنیت سازه و عمر ساختمان ها افزایش خواهد یافت. تصفیه و بازگشت فاضلاب احداث دو شبکه مجزا از نظر فنی و اقتصادی خالی از اشکال نیست و اتصال سیستم مخصوص آب آشامیدنی به واحدهای مسکونی شاید عملی نباشد. در این صورت ایجاد شیرهای برداشت عمومی ویژه آب آشامیدنی در نقاط مختلف شهر، هزینه های اجرای شبکه مجزا را به میزان قابل توجهی کاهش داده و اجرای طرح را تا حدودی توجیه می کند. با این حال مجریان تجربی همیشه برای انجام لوله کشی آمادگی دارند. بیژن عطارد، رئیس اتحادیه تاسیسات مکانیکی ساختمان استان تهران می گوید: اجرای این کار در تمام ساختمان های نوساز و قدیمی به شرط تامین منابع آب به سهولت امکان پذیر است. برای این کار نیازی به تعویض لوله های قدیمی آب شرب نیست بلکه از طریق نصب لوله جداگانه و به صورت روکار می توان تفکیک انشعاب را انجام داد و لوله های آب را به ارجح ترین محل استفاده یعنی سرویس های بهداشتی، هدایت نمود. برای این منظور حتی می توان از نورگیر ساختمان ها هم استفاده کرد. به گفته عطارد برای تسریع در اجرای طرح می توان تانکرهایی در پشت بام ساختمان ها تعبیه کرد و پس از تصفیه فاضلاب آشپزخانه و استحمام، آب موجود را از طریق پمپاژ پشت بام هدایت و ذخیره نمود. این کار از طریق تفکیک انشعاب فاضلاب خانگی به سهولت امکان پذیر است. ضمن اینکه در ساختمان های نوساز، مهندس تاسیسات مکانیکی می تواند نقشه این کار را از قبل طراحی کرده و در هنگام ساختمان سازی آن را اجرایی کند. شرط تفکیک انشعاب بد نیست بدانید؛ دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش های مجلس در خصوص شروط کلی استفاده از شبکه های دوگانه توزیع آب اعلام کرده است؛ برای انجام این طرح یک تحلیل مالی و اقتصادی دقیق برای مقایسه تبعات اقتصادی آن با گزینه های دیگر نیاز خواهد بود و در صورت توسعه شبکه های مستقل لازم است مراکز تحقیقاتی و مراجع رسمی نسبت به تهیه ضوابط و استاندارد کردن کیفیت آب غیرشرب اقدام کنند. از طرف دیگر اگرچه توسعه تاسیسات جمع آوری و تصفیه فاضلاب در کنار گسترش شبکه های مستقل، منبع مطمئن و مناسبی برای آب غیرآشامیدنی به وجود خواهد آورد ولی باید مسائل اجتماعی ناشی از بهره برداری از دو نوع آب با کیفیت و قیمت مختلف بررسی شده و نتایج آن برای استفاده در طرح های مشابه مورد تحلیل واقع شوند. همچنین در اجرا و بهره برداری شبکه های مستقل، امکان تفکیک کامل وظایف و مسئولیت های دست اندکاران شبکه توزیع آب آشامیدنی از شبکه های غیرآشامیدنی بررسی و در صورتی که بهره برداری و نگهداری شبکه آب آشامیدنی به بخش خصوصی واگذار می گردد، نظارت ها و جنبه های مختلف آن نیز پیش بینی شود. ضمناً تحت هیچ شرایطی گندزدایی شبکه عمومی شهرها نباید متوقف شود و شبکه دوگانه توزیع آب قبل از اجرا در مقیاس های گسترده، ابتدا باید به صورت آزمایشی اجرا شده و مسائل و مشکلات مرتبط با آن بررسی و اصلاح شود.