menu

ثبت آگهی رایگان

گفتگوی جامعه شناسان و برنامه ریزان شهری؛

جایگاه انسان در طرح جامع مسکن

جایگاه-انسان-در-طرح-جامع-مسکن

یکی از بزرگ ترین نمودهای خرد جمعی و نگاه فرارشته ای می بایست در برنامه ریزی های شهری به تجلی درآید. در شهر است که علم، فن، فرهنگ، سیاست و جامعه درهم تنیده می شود و ...

یکی از بزرگ ترین نمودهای خرد جمعی و نگاه فرارشته ای می بایست در برنامه ریزی های شهری به تجلی درآید. در شهر است که علم، فن، فرهنگ، سیاست و جامعه درهم تنیده می شود و روح جامعه و فرهنگ در سازه های زیبا و نازیبا دمیده می شود. تفوق نگاه مهندسی (به مثابه نگاه پروژه ای و نه پروسه ای به مسائل) منجر به این شده که برنامه ریزی های شهری دچار کژکارکردی در طرح جامع مسکن شود و علی رغم نام خود غیرجامع باشد. گفتگوی جمعی از جامعه شناسان و برنامه ریزان در آخرین نشست همایش سیاست های توسعه مسکن که در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزار شد شاید بتواند ابتدای طلیعه گفتمانی باشد که نگاه یکسویه فنی-اقتصادی را به چالش بکشد. مردم نقشی در طرح نداشتند حسین ایمانی جاجرمی، رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران سخنان خود را با این سؤال شروع کرد که طرح جامع مسکن از چه ابعاد اجتماعی به راحتی عبور کرده است و یا به چه ابعادی اصلاً توجه نکرده است؟! وی در پاسخ به سؤال خود به مسکن غیررسمی اشاره می کند و آن را ناشی از مکانیسمی می داند که فقر شهری و بدمسکنی را بازتولید می کند. بافت های فرسوده بخش دیگری است که در طرح جامع تنها از بعد کالبدی و ظاهری نگریسته شده و ریشه های اجتماعی و اقتصادی که چنین وضعی را ایجاد می کند نادیده انگاشته شده است، وضعی که به زوال شهری منجر می شود. ایمانی با اشاره به مشکلات مدیریت شهری گفت که مدیریت شهری به دلیل مشکلات مالی حتی از تخلف مالی مردم خوشحال می شود یعنی نه تنها شهر را ازدست داده ایم بلکه نظام اخلاقی را هم باخته ایم. وی این مسئله را مطرح کرد که مردم فراموش شده اند و هیچ نقشی در طراحی، اجرا، نظارت و پایش این طرح ندارند. نگاه مبادله ای به مسکن در طرح به جای ارزش مصرفی؛ فقدان رویکرد نظری، نگاه از بالا به تهیدستان و عدم حساب روی توانمندی های آنان؛ بی اعتنایی به ساختارهای اجتماعی، بی توجهی به تفاوت های مردم، ساده اندیشی در مورد نهادهای شهری، بی توجهی به گروه های مردم مدار و تقلیل گرایی ازجمله انتقادات دیگری است که ایمانی به طرح وارد می داند. هژمونی گفتمان مهندسی نعمت الله فاضلی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طرح را از منظر گفتمان های حاکم بر طرح موردبررسی قرار داد. به گفته فاضلی آنچه موجب می شود مدیران و برنامه ریزان نتوانند دانسته ها را در طرح پیاده کنند هژمونی گفتمان اقتصادی – مهندسی بر سیاست گذاری های مسکن و به طریق اولی بر تمام سیاست گذاری های دیگر است به گونه ای که خود برنامه ریزان و مدیران شوراها و نهادها نیز اسیر گفتمان هژمونی مهندسی هستند. فاضلی با بیان اینکه هدف اولیه برنامه ریزی در ایران عمران و آبادانی بوده است و گرچه پس از انقلاب اسلامی اسم برنامه های جامع اقتصادی و اجتماعی به خود می گیرند اما دال مرکزی گفتمان برنامه ریزی همچنان عمران باقی مانده است و ابعاد انسانی، اجتماعی و فرهنگی به حاشیه رانده شده اند. فاضلی با تفکیک خانه به سه مفهوم خانه به مثابه ساختمان، خانه به مثابه کالا و خانه به مثابه نشانه عنوان کرد که انسان از خانه و مسکن به مثابه نشانه یاد می کند و نه ساختمان و کالا، یعنی جایی که تفسیر، فهم و معنا می کند. اما در این طرح هیچ عبارتی و اشاره ای نیست که از خانه به عنوان نشانه بحث شده باشد. وی با بیان سه نوع برنامه ریزی برای مردم، همراه مردم و توسط مردم اظهار کرد که شهرسازی شکلی از دانش است که باید به شکل فرارشته ای دیده شود. دو چالش عمده طرح پویا علاءالدینی، استاد برنامه ریزی توسعه دانشگاه علوم اجتماعی تهران با برجسته کردن دو الزام و چالش گفت: در صورت توجه به این دو دیگر چالش ها نیز تحت تأثیر قرار می گیرند. نخستین آنها به گفته علاءالدینی رابطه سیاسی-اقتصادی کشور و بازار زمین و مسکن است و بخش عمده ای از اقتصاد سیاسی توسط بازار مستغلات صورت می گیرد که تأثیر مخربی بر فرایند توسعه می گذارد. وی دو مدار انباشت پول در کشور را برشمرد، یکی بازار مستغلات و دیگری صادرات نفت که پول آن صرف واردات و دست آخر خرده فروشی می شود و مازاد آن به بازار مستغلات بازمی گردد. به گفته علاءالدینی برای اینکه طرح جامع مسکن موفق شود در این رابطه باید شفاف سازی و دخالت صورت بگیرد. نیاز است سامانه ای اطلاعاتی در مورد املاک ایجاد شود که مالکان زمین ها مشخص شوند و در غیر این صورت قیمت ها را نمی توان کنترل کرد. علاءالدینی نظام مالیاتی کشور را مسئول ایجاد نابرابری دانست. در هیچ کجای دنیا این مقدار دارایی و مستغلات را اجازه نمی دهند درحالی که در کشور ما کسان بسیاری هستند که بدون پرداخت مالیات املاک و مستغلات زیادی دارند و برای آن هیچ مالیاتی پرداخت نمی کنند. علاءالدینی دومین چالش عمده طرح را سکونت گاه های نابسامان دانست و گفت: با اینکه بسیار در مورد آن صحبت شده است اما نتوانسته ایم هنوز توسعه محله محور انجام دهیم یعنی مدیریت به معنای واقعی کلمه دست محلات باشد. تمام سازمان های خدمات رسان باید با هم در هماهنگی کامل و زیرنظر محلات شکل گرفته باشند. گفتمانی برای نهادسازی کمال اطهاری، برنامه ریز مسکن و از مسئولان بازبینی طرح جامع مسکن سخنان خود را با عنوان اینکه سخنان خود را از منظر مدافع طرح بیان نمی کند آغاز کرد و این گفتگو را مجالی دانست تا از طریق فائق آمدن بر عقلانیت ابزاری به سوی عقلانیت ارتباطی برنامه به قراردادی اجتماعی تبدیل شود. اطهاری بیان داشت: کشورهای پیشرفته این مسیر را پیموده اند ولی دولت هایی که خود را قیم می دانند نمی توانند تسهیلات لازم در مورد نهادسازی را اجرایی کنند. می خواهیم باب گفتمانی را بازکنیم که منجر به ایجاد قراردادی برای حل حداقل مسائل اجتماعی مسکن شود. اطهاری سپس نقد نادیده گرفتن مسائل اجتماعی را که فاضلی و ایمانی جاجرمی مطرح کرده بودند رد کرد و گفت: در سه بند، مقولات اجتماعی دیده شده و در کارگروه هایی با همکاری کارشناسان برجسته و سازمان های مختلف مصادیق آن استخراج شده است. اطهاری انتقاد نگاه اقتصادی و نه اجتماعی را وارد ندانست و تأکید کرد: وقتی بر اساس تحلیل ها قیمت یک واحد مسکن باید حداکثر از 5 برابر درآمد خانوار تجاوز نکند ولی این رقم در تهران 12 تا 14 برابر است یعنی تأکید صرف بر مسائل اجتماعی ممکن نیست و اینها مسائلی است که در مورد سندی که روی سایت قرار داده شده قابل انعکاس نیست. باید ارتباطی میان سیاست اجتماعی و نظام اقتصادی کلان برپا شود و اگر چنین نشد سیاست مسکن ناپایدار خواهد شد. اطهاری در اینجا از پیشنهاد اعطای یارانه نقدی خانوار به کمک اجارهمسکن پرده برداشت و گفت: مسئله این است که از سال 64 که ارزیابی های تعاونی های مسکن را بر اساس تجارب جهانی انجام دادم پیشنهاد من بایکوت شد چرا که آن زمان فکر می کردند این تعاونی ها به گروه فشار بر دولت تبدیل می شوند. موضوع فقط برنامه ریزی شهری نیست بلکه بحثی است که به حاکمیت شهری مربوط می شود. اطهاری با عنوان اینکه چارچوب تدوین برنامه در ادبیات امروز نونهادگرایی است که موردتوافق بانک جهانی و برنامه اسکان بشر نیز قرار گرفته است و برای آن تجارب 20 کشور را مطالعه و مقایسه تطبیقی کرده ایم و نقشه راه داده ایم. اصولی که از آن استخراج کردیم حکومت محلی مستقل است و تنها راه حل مسئله مسکن و مسائل اجتماعی نیز از اینجا برمی خیزد. برزیل وقتی حکومت محلی را مستحکم کرد و درآمد سرانه بالا رفت توانست مسکن اجتماعی را مطرح کند. وی در پایان گفت: طرح مسکن آینه تمام نمای معرفت جامعه شناسان ماست که حتماً نقص دارد اما چون آینه زشت را نشان می دهد نمی توان آن را دور انداخت. صابر صادقی

انتهای خبر/پیام ساختمان

این مطلب را در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید :

×