7سؤال ساختمانی از مجلس نشینان

گفته می شود هر جا نظارت کمتر شود، با نفوذ برخی قدرتمندان و یا ثروتمندان زمینه های قانون گریزی و فساد فراهم می گردد. اینجاست که حیطه وظایف و چارچوب اختیارات نمایندگان بهارستان نشین، یعنی «قانون گذاری» و «نظارت بر اجرای قانون» مشخص می شود. بااین حال، یکی از مشکلات اساسی در بخش قانون گذاری که همگان به آن اذعان دارند این نکته است که «قوانین کم نیست، اما اجرا نمی شود».ظاهر امر این است که بحث فقدان نظارت و ارزیابی عملکرد مسئولان و مدیران در امور اجرایی در سایه محدود شدن به صحن مجلس و تصویب پی درپی قوانین مغفول می ماند. هدف از ارائه این گزارش، نشان دادن کم کاری مجلس در خصوص وظایف محوله نیست، بلکه همان دغدغه ای است که به گفته خود نمایندگان، به قدری چالش و مشکلات برای رسیدگی دارند که ناخودآگاه از وظیفه نظارتی آنها کاسته است. آیا برای بهبود این شرایط ساختار مجلس نیاز به تغییر دارد؟ اساساً مصوبات متعددی در کمیسیون های مهم و تخصصی مجلس بررسی می شود اما مشخص نیست که اقدامات صورت گرفته چقدر بوده و سرنوشت آنها به کجا می انجامد. حتی چندین فراکسیون ، از فراکسیون حمایت از توسعه فناوری های نوین تا فراکسیون سازمان های مردم نهاد، کارگری و مدیریت شهری و روستایی، در مجلس با رویکردهای مختلف شهری و اقتصادی تشکیل شده اما کارکرد هیچ کدام از این فراکسیون ها و خروجی آنها مشخص نیست. همان گونه که استیضاح حق نمایندگان مردم است، طرح سؤال نیز حق رسانه ها و مردم است، سؤال این است که چرا هیچ نظارت و ارزیابی از اجرای قوانین مصوب توسط مسئولان صورت نمی گیرد؟چرا طرح های مهم و جدی بر روی دست مدیران آن باقی مانده و وکلای مردم نیز آنچنان که باید جدیت در اجرای واقعی آن به خرج نمی دهند، آیا ما هم می توانیم کارت زرد به مجلس نشان دهیم؟ 1- احیای بافت فرسوده یکی از دغدغه های مهم شهروندان، وجود 75 هزار هکتار بافت های فرسوده در کلان شهرهای کشور است، که می بایست، طبق قانون برنامه پنجم سالانه 10 درصد از آن احیا و نوسازی می شد اما روند کند احیای این بافت ها آن هم درحالی که سایر ساختمان های احداث شده هم در آستانه فرسودگی هستند، نشان از بی برنامگی مسئولان طی چندین سال گذشته دارد. به ویژه در شرایطی که بعضاً نیمی از محلات شهرها غیرقابل خدمات رسانی امدادی هنگام وقوع بحران است و باید مسئولان این مشکلات را مورد ارزیابی قرار دهند. در غیر این صورت، اگر با این روال پیش برویم جلوی بحران گرفته نمی شود. در این راستا اعضای کمیسیون عمران مجلس از تنها ماندن وزارت راه و شهرسازی در فرایند نوسازی بافت های فرسوده انتقاد کرده و خواستار این بوده اند که سایر دستگاه های اجرایی نیز ورود کنند، چراکه وزارت راه و شهرسازی به تنهایی قادر به بهسازی کامل بافت های هدف نیست. اما سؤال این است که برای پیگیری و نظارت بر اجرای قانون که دستگاه های متولی آن کم هم نیستند، مجلس تاکنون چقدر ورود کرده و آیا تنها طرح موضوع کفایت می کند. 2- تغییرکاربری زمین فضای سبز و کشاورزی تغییر کاربری زمین فضای سبز و کشاورزی در استان های کشور به قدری شدت گرفته که اخیراً رئیس سازمان امور اراضی تغییر کاربری زمین کشاورزی در سه استان تهران، البرز و مازندران را بحرانی اعلام کرده است. به گفته افشار در مازندران سواحل تقریباً خصوصی شده است، ویلاها تا کنار دریاها پیشروی کرده اند و دستگاه های گردشگری، سازمان سواحل، وزارت کشور، شورای عالی شهرسازی که باید بر اینها نظارت کنند، آنطور که باید نظارت ندارند. اما برای این مورد نیز، قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‎ها حدود دو دهه قبل مصوب شد. هدف هم حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها و تداوم و بهره وری آنها از تاریخ تصویب قوانین و ممنوعیت تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ‎ها در خارج از محدوده قانونی شهرها و شهرک ها‎ جز در موارد ضروری بود. طبق همین قانون، بسیاری از نهادها و مراجع مکلف شدند؛ در موارد تقسیم اراضی زراعی و باغ ها و تغییر کاربری آنها در خارج از محدوده قانونی شهرها و شهرک ها از سازمان های ذی ربط همچون وزارت کشاورزی استعلام کرده و نظر و تأیید آنها را جویا شوند. حال نکته اینجاست که اگر بدون اطلاع اقدام به تغییر کاربری می شود و یا با اطلاع آنها در هر دو حالت، نقض قانون است، برای این نقض قانون از سوی دستگاه های مسئول چرا هیچ نظارت جدی از سوی مجلس صورت نگرفته است؟. 3- تراکم فروشی در شهرها معضل دیگر مدیریت شهری، بحث تراکم فروشی شهرهاست که علیرغم انتقادات متعدد همچنان با سرعتی باورنکردنی در حال اجراست، چنانکه کلانشهری مثل تهران دیگر توان نفس کشیدن ندارد. نابودی فضاهای سبز و محدود شدن فضاهای عمومی شهر و زیر سؤال رفتن ایمنی شهر از پیامدهای فروش تراکم بی ضابطه در شهر است. ازآنجاکه تهران بر روی کمربند زلزله قرارگرفته، اضافه تراکم به تنهایی تهدیدی برای ایمنی در شهر محسوب می شود، درعین حال همچنان شاهد اعمال برخی تصمیمات موردی بلندمرتبه سازی، تجاری سازی و اضافه طبقاتی هستیم که شهرداری تهران خارج از ضوابط انجام می دهد، آن هم با وجود طرح هایی چون، طرح جامع و تفصیلی. دراین باره هم هر زمان که پای مجلسی ها به میان می آید ابراز نگرانی خود را اعلام می کنند اما چه اقدامی برای توقف آن انجام داده اند؟. 4- درآمدزایی های شهرداری نابسامانی در وضع درآمدهای شهرداری ها هم مسئله ای است که نه تنها در کلانشهرهایی همچون تهران، بلکه دامن گیر تمامی شهرهای کشور شده است. در این خصوص وضع قوانین ناظر بر تنظیم درآمدهای شهرداری بر عهده وزارت کشور و سازمان شهرداری هاست، اما تاکنون نظام درآمدی مطلوبی از سوی این نهادها به اجرا گذاشته نشده و در شرایطی که تهران مشکلات جدی در تأمین هزینه ها دارد و در حوزه هایی مانند حمل ونقل و زیرساخت ها کمک های دولت بسیار ناچیز است، شهرداری ها مقابل دید همگان ، به تراکم فروشی و استفاده از درآمدهای ناپایدار روی آورده اند. حال آنکه درآمدهای پایدار شهری با این مفهوم که درآمدزایی در چارچوب قانون باشد همچنان در پیچ وخم تصویب است، بدون آنکه مجلس موضع جدی دراین باره بگیرد. 5- وضعیت روستاها از دیگر معضلات جدی کشور وضعیت روستاهاست. کمبود امکانات در روستاها عامل مهاجرت روستاییان به شهرها وعامل پیامدهای ناشی از مهاجرت هم خالی شدن روستاها و حاشیه نشینی در شهرهاست . یکی از دلایل عمده آن نیز مشکل کمبود آب، خشک شدن زمین های زراعی و بیکاری است. درحالی که بسیاری هشدار می دهند اگر روستا که مرکز تولید است خالی از سکنه شود شریان حیاتی کشور قطع می شود، اما همچنان پارلمان نشین ها به طرح سؤال و گزارش در صحن علنی و گرفتن اعتبار ناچیزی برای روستا یا شهر محل نمایندگی خود اکتفا می کنند. 6- طرح های نیمه تمام عمرانی وجود طرح های نیمه تمام عمرانی و زیرساختی در کشور، نیازمند افزایش بودجه های عمرانی برای اتمام آنهاست که هرساله با کمبود بودجه، دولت برای استفاده از اعتبارات آن حساب باز می کند، حال آنکه وضعیت این طرح ها کشور را با رکود اقتصادی روبه رو کرده است. در شرایطی که حداکثر زمان بهره برداری از طرح عمرانی باید سه سال باشد میانگین بهره برداری از این طرح ها در کشور بعضاً به 10 تا 20 سال می رسد و برخی طرح ها نیز هنوز به بهره برداری نرسیده، مستهلک می شود. نتیجه این بی برنامگی نیز ایجاد اختلال و نیمه تمام رها شدن پروژه های عمرانی بدون توجه به انتظارات مردمی است. دراین بین تنها اقدام نمایندگان مجلس اصرار بر اجرای پروژه های عمرانی در حوزه های انتخابیه خود بوده که به گفته برخی صاحب نظران همین امر منجر به این شده که شاهد توزیع ناعادلانه اعتبارات در برخی مناطق کشور باشیم. 7- طرح های جامع کشوری سؤال پایانی در مورد طرح های جامع شهری است؛ طرح هایی که فراگیرند و برای نظم بخشیدن به عرصه های شهری و خطوط توسعه ای تعریف و تعیین می شوند که طرح جامع، طرح تفصیلی و طرح هادی ازجمله این طرح ها در کشور است. علاوه بر اینها، طرح های دیگری هم وجود دارند که مکمل این طرح ها محسوب می شوند، نظیر طرح آماده سازی زمین، طرح جامع حمل ونقل شهری، طرح بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده که به آن اشاره شد، طرح جامع شهرستان، طرح جزئیات شهرسازی، طرح منطقه شهری و طرح ایجاد شهرهای جدید، که هدف از اجرای این طرح ها تهیه برنامه بلندمدت شهر، مشخص کردن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی حوزه های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و کشاورزی، تنظیم خطوط کلی ارتباطی و مشخص کردن محل مراکز انتهای خطوط، تخصیص فضای لازم برای ایجاد تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق و نوسازی و بهسازی آنها و تعیین اولویت های آنها و ... بوده است، اینجا هم جای خالی کمیسیون های تخصصی مجلس در عینی شدن طرح ها خالی است.شبنم عزیزی