menu

ثبت آگهی رایگان

استاد دانشگاه تهران:

فاجعه سفره های آب زیرزمینی

فاجعه-سفره-های-آب-زیرزمینی

مجید خیاط خلقی، شرایط آب های زیرزمینی را فوق بحرانی تعبیر می کند. فعالیت هایی که قسمت اعظم آن ناشی از دخالت انسان بوده باعث شده و دلیل آن نبود یک برنامه جامع و مدون بر اساس توسعه پایدار است که کشور را از نظر زیرساخت ها دچار مشکل شده است.

گروه تأسیسات: مجید خیاط خلقی، شرایط آب های زیرزمینی را فوق بحرانی تعبیر می کند. فعالیت هایی که قسمت اعظم آن ناشی از دخالت انسان بوده و دلیل آن نبود یک برنامه جامع و مدون بر اساس توسعه پایدار است که کشور را از نظر زیرساخت ها دچار مشکل شده است. وی خشکسالی را یکی از عوامل بحران می داند که به دلیل ضعف مدیریت و نبود برنامه جامع و مدون بر اساس توسعه پایدار ایجاد شده است و می گوید:« در همه جای دنیا و در همه دوره ها خشکسالی داشته ایم و آنها با مدیریت خوب توانسته اند خشکسالی را بگذرانند.» خلقی به 610 دشتی اشاره می کند که منبع ذخیره آب زیرزمینی کشور بوده اند. در گذشته که بهره برداری به صورت قنات بوده به این ذخایر فشار زیادی وارد نمی شد اما به گفته خلقی از دهه 1340 به بعد دو تغییر در نحوه بهره برداری از آب اکوسیستم را دچار تغییر کرد؛ «یکی سدسازی بود و دیگری استفاده از آب های زیرزمینی که توسط چاه و یا پمپاژ مورد استفاده قرار می گرفت.» خلقی می افزاید: 19 قطب کشاورزی توسط سازمان توسعه کشاورزی FAO تشخیص داده شد، اما ای کاش همان زمان با برنامه این بهره برداری صورت می گرفت. اما ما در این سال ها اصلاً درازمدت فکر نکردیم و هر سال آیین نامه ها و بخش نامه های جدیدی می آید. در چنین کشوری بسیار مشکل است که به صورت درازمدت برنامه ریزی کنید. وی به تجربه دیگر کشورها اشاره می کند و می گوید: در دیگر جاها افزایش جمعیت داشته اند،مثلاً ایالت کالیفرنیا در آمریکا با 100 میلیون نفر جمعیت 20 سال پیش از این چنین جمعیتی نداشت. الآن ایالت هایی هستند در آمریکا که 80 درصد آب مورد نیاز خود را از منابع زیرزمینی تأمین می کنند ولی در آنجا بحران پیش نمی آید چون برنامه درازمدت دارند، در آنجا این مسیرها از قبل مدون شده است. سفره های آب زیرزمینی به صورت فاجعه آمیزی شاید بیش از 50 درصد پایین رفته به گونه ای که اگر با همین حجم از این آب ها بهره برداری کنیم شک دارم که در ده سال آینده آیا سفره آب زمینی خواهیم داشت یا نه. افزایش جمعیت یعنی نیاز آبی بیشتر این استاد دانشگاه تهران می گوید: طبیعی است هنگامی که جمعیت گسترش پیدا کند، کشاورزی زیاد شود و صنعت توسعه یابد همه این کارها به آب بیشتری نیاز دارد. در کشوری که این بار جمعیتی به یک باره سوار شهرها شده و منابع آب های سطحی هم محدود است افزایش جمعیت یعنی افزایش استفاده از منابع آب های زیرزمینی و استفاده از منابع آب زیرزمینی هم یعنی افت شدید سفره های زیرزمینی که هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی افت پیداکرده اند. خلقی تنها سفره های شمالی و غربی کشور را دارای وضعیتی بهتر می داند «که بعضی از آنها هم دچار حرکت سینوسی هستند و در زمستان ها بالا می آیند و در تابستان ها پایین می روند.» ولی «بیشتر سفره های آب زیرزمینی ما شیب سقوطی دارند و وضعیت اسف بار است.» راهکار فرهنگ سازی مجید خیاط خلقی می گوید: فرهنگ سازی را باید از دبستان آغاز کنیم تا بچه ها بدانند ارزش آب چقدر است. همه مشکلات را به گردن وزارت نیرو و یا دانشگاه نیندازیم چرا که در بسیاری اوقات ما مصرف کنندگان چه در زمین های کشاورزی و چه به صورت مصرفی و خانگی نفع شخصی را به منافع ملی ارجح می دانیم. در کنار مدیریت جامع باید از این طرف هم فرهنگ سازی صورت گیرد و قدر آب بهتر ارج گذاشته شود. وی به وضعیت آب های شیرین مناطق جنوبی کشور اشاره کرده و معتقد است: الآن ما در دشت ها تداخل آب شیرین داریم و باغدار ما برای نفع شخصی فکر می کند بهتر است از تمام ظرفیت چاه استفاده کند و این آینده نگری را ندارد که همین چاه ممکن است 5 سال دیگر آنقدر شور شود که باغش را بسوزاند. خلقی می افزاید: مردم کوتاه مدت فکر می کنند مثلاً الآن در کاشان پیشروی شوری داریم و مردم زمین هایشان را جای می گذارند و عقب نشینی می کنند. رویکرد مشارکتی خلقی در مورد استفاده از آب های نامتعارف مانند فاضلاب و پساب برای فضای سبز و کشاورزی می گوید: می توان از این منابع که حجم بسیار بالایی هم دارند ، استفاده کرد و از فشار بر روی آب های زیرزمینی کم کرد و با تصفیه آنها و ریختن آنها به سفره های زیرزمینی که خالی یا کم شده اند نیاز کشاورزی مرتفع خواهد شد. این تجربه ای است که در اروپا و آمریکا هم امتحان شده است. وی به راهکار مشارکت مردم نیز اشاره نموده و خاطرنشان می کند: الآن باغدار ها به این نتیجه رسیده اند و به عینه می بینند که چاه ها و زمین هایشان دارد خشک می شود. این جریان کاملاً طبیعی است . رویکردی به نام Participatory Approach یا رویکرد مشارکتی وجود دارد که در آن حکمرانی Governance آب زیرزمینی از پایین به بالا صورت می گیرد. جمع هایی تشکیل می شود و بر سر مشکل آب شان به نتیجه می رسند و آن را مدیریت می کنند، با یکدیگر بودجه می گذارند و البته از دولت هم کمک می گیرند، در اینجا همه ذی نفع هستند. در فرانسه چندین قرن است که این کار صورت می گیرد. مردم باید احساس کنند خودشان ذی نفع هستند و از سرمایه خودشان استفاده می کنند. متن کامل این مطلب را در نشریه شماره 186 مطالعه فرمایید.

انتهای خبر/پیام ساختمان

این مطلب را در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید :

×