صنعتی سازی ساختمان چیست؟

ظرف سال های اخیر بحث صنعتی سازی ساختمان، به مرور گسترش یافته و امروز به بحث غالب در اغلب رسانه های تخصصی و حتی در رسانه های عمومی بدل شده است. بااین حال به نظر می رسد که علی رغم حجم زیاد گفته ها و نوشته ها شاهد بحث های تخصصی و راه گشا نیستیم. صنعتی سازی باصفت های عام و مبالغه آمیز مورد تحسین قرار می گیرد. سرعت فوق العاده، کیفیت برتر و قیمت تمام شده کمتر به ساخت صنعتی نسبت داده می شود، ولی پروژه های به سرانجام رسیده، کمتر در معرض نقد و بحث قرار می گیرند. در تعریف ساخت صنعتی مطالب متناقض عرضه می شود، و به نظر می رسد در بین متخصص و دست اندرکاران، اجماع وجود ندارد. به طورکلی به نظر می رسد که ما طی سال های اخیر، با مقوله ای به عنوان صنعتی سازی درگیر هستیم، ولی جامعه مهندسی کشور به جد در این مورد به بحث های عمیق و نقد و نظر کارشناسانه مبادرت نکرده است. بعضی از نشریات تخصصی موردتوجه جامعه مهندسی نیز در این رابطه سکوت اختیار کرده اند، گویا با توسعه صنعتی ساخت وساز موافق نیستند. به گزارش پیام ساختمان، عبدالرضا فرید نائینی، رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان در پاسخ به این پرسش که مراد از سیستم ساخت صنعتی یا صنعتی سازی ساختمان چیست، گفت: ساختمان پدیده ای ترکیبی است. اجزاء و عناصر مجزا و گنگ طی فرایندی خلاق و خرد پایه به پدیده ای کاربردی، هدفمند و پیام دهنده بدل می شوند بحث در مورد سیستم ساخت چگونگی این فرایند را هدف می گیرد. اجرا و عناصر می توانند گوناگون باشند ماهیت نرم افزاری یا سخت افزاری داشته باشند، از انواع کالا یا خدمات باشند، آنچه در این بحث موردنظر قرار می گیرد، فرایند ساخت یا فرایند تولید است. وی افزود:در این رابطه در طول تاریخ سه مرحله شاخص قابل تشخیص است.1- تولید دستی یا سنتی که بر اساس ساخت تکی (سفارشی) شکل می گیرد، با بهره وری و کیفیت محدود و از ظرفیت انعطاف پذیری و ابداع برخوردار است. 2- تولید انبوه و صنعتی است که جوهر آن به طور خلاصه، بهره گیری از پتانسیل تکرار در جهت اهداف تولید است. 3- تولید فرا صنعتی است که با جهانی شدن، رقابت آزاد بین المللی، توان دیجیتال، رشد فزاینده بهره وری، اشتغال حداقلی و . . . شناخته می شود.البته در عرصه تولید، تقسیم بندی از زوایای دیگری نیز انجام شده که بسیار حائز اهمیت هستند مثل(تولید دستی- تولید انبوه- تولید ناب یا تولید به موقع . فرید بابیان اینکه صنعتی سازی ساختمان باید از منظر توسعه نگریسته شود، اظهار داشت: توسعه صنعتی ساخت وساز امروز اولویت توسعه بخش ساختمان و نیز اولویت توسعه ملی است. متأسفانه ما درگذر از ساخت دستی و سنتی به،ساخت انبوه و صنعتی به موقع عمل نکرده ایم. دو قرن از انقلاب صنعتی می گذرد و مزایای برجسته تولید انبوه نیز در آغاز قرن بیستم و با ابتکارات موسسه فورد عملاً به عرصه تولید معرفی شده بود. بعلاوه در کشور ما نزدیک به نیم قرن است کارشناسان با این مفاهیم آشنایی دارند و نیروی متخصص لازم را هم در اختیار داشته ایم، تجربیات قابل توجهی را نیز پشت سر گذاشته ایم، لیکن راهبردهای درستی تدوین نکردیم و متأسفانه بسیار کم کاری کرده ایم و امروز لاجرم برای حفظ بازارهایمان، نیز زمان را منقبض می یابیم. وی در پاسخ به این پرسش که آیا صنعتی سازی همان ساختمان پیش ساخته است، تصریح کرد:خیر. صنعتی سازی برابر با پیش ساخته سازی نیست. یکی از روش های ساخت صنعتی می تواند انواع ساختمان های پیش ساخته یا نیمه پیش ساخته، سبک و سنگین باشد، ولی هنگامی که پیش سازی را بررسی می کنیم و سابقه تاریخی آن را به اهرام مصر و تخت جمشید و حتی قبل از آن می بریم و به ساختمان خشتی و آجری هم به عنوان نیمه پیش ساخته مشکوک می شویم. موضوع متفاوت خواهد بود. وی افزود:جوهر صنعتی سازی استفاده از ظرفیت تکرار است، اما این تکرار می تواند به صورت پیش ساخته نباشد نظیر انواع ساختارهای بتنی که با قالب های یکپارچه، صنعتی و مکانیزه احداث می شوند و عمدتاً در محل احداث بتن ریزی می شوند. نظیر تونل سیستم، باکس سیستم، دیوار سازه و. . . به گفته فرید تولید صنعتی در هر شرایطی تضمین کننده همه آرزوها نیست ،و به طورکلی چالش اصلی در اقتصاد جهانی بر سر همین موضوع است و رقابت های سهمگین در اشغال سهم بیشتر از بازار، و شکست ها و ورشکست ها و حذف شرکت های عظیم از بازار به این علت است که انتخاب روش صنعتی نقطه آغاز است حتی انتخاب سیستم ساخت مناسب هم از مراحل آغازین است و موفقیت درگرو مدیریت بهینه فرایند ساخت صنعتی است. وی بابیان اینکه طراحی در ساخت انبوه و صنعتی، طراحی معکوس است و به الزامات سیستم ساخت متکی است، اظهار داشت: انتخاب سیستم ساخت مناسب،یا بومی سازی سیستم ساخت یا طراحی سیستم ساخت، از خدمات جدید طراحان است،و البته انتخاب یا طراحی سیستم ساخت متکی به برنامه راهبردی پروژه است که تدوین آن در زمره خدمات طراحان یا مشاوران است وی ادامه داد: نظام تولید مشتری محور، لزوم شناخت نیازهای مشتری، کنترل پیش نگر و یکپارچه سازی کیفیت طراحی و کیفیت انطباق حوزه دانش های مرتبط با طراحی را بشدت دگرگون کرده است. درواقع امروز، تنها با تکیه بر استاندارد نمی توان در بازار رقابت باقی ماند، نیازهای مشتری در کنار یا فراتر از استاندارد از عناصر اصلی کیفیت قلمداد می شود و در این شرایط نقش کیفیت از کنترل پس نگر به کنترل پیش نگر منتقل شده و در حوزه مسئولیت طراح قرار می گیرد. در این شرایط طراح تنها در جایگاه واقعی خود با تعهدات وسیع، عمیق و همه جانبه تعریف می شود. وی در پاسخ به این پرسش که نقش واقعی طرح مسکن مهر در صنعتی سازی ساختمان چیست، گفت: طرح مسکن مهر به عنوان یک طرح بسیار وسیع برای اقشار کم درآمد، بسته بسیار مناسبی را برای تولید انبوه و صنعتی فراهم کرد، سپس با معرفی انگیزه های ترجیحی، ازجمله افزودن 50 میلیون ریال به وام ارزان، عملاً بخش تقاضا به شدت تحریک شد و درنتیجه شرکت های سازنده لاجرم به روش های صنعتی روی آوردند. به گفته فرید،آخرین آماری که عنوان شد مؤید بیش از 28 درصد ساخت صنعتی در مسکن مهر است. وی اولویت های توسعه صنعتی ساخت وساز را تعریف هدف، با تدوین طرح جامع توسعه صنعتی ساخت وساز، بسترسازی نظری توسعه صنعتی ساخت وساز، تجدیدنظر در نظام فنی اجرائی کشور، ساماندهی زیرساخت های توسعه صنعتی نظیر نیروی انسانی،مواد، مصالح و خدمات، ماشین آلات و تجهیزات نظام کنترل کیفی، برنامه ریزی و مدیریت، آموزش به ویژه در سطح تخصصی ارزیابی کرد. به گفته فرید وجه تمایز روش سنتی و صنعتی در برنامه ریزی خرد و انفرادی، در مقابل برنامه ریزی انبوه و صنعتی است و اتفاقاً ناکارآمدی ساخت انفرادی، بسیار بارز مشاهده می شود.