طولانی ترین پل ایران

پل لاتیدان یکی از آثار تاریخی بندرعباس در جنوب ایران و از جاذبه های دیدنی استان هرمزگان به شمار می رود. این پل با 500 سال قدمت، سال های متمادی زیر خروارها خاک مدفون شده بود، تا اینکه در سال 1372 پس از سیلابی که در روستای کلمتلی (لاتیدان) به وقوع پیوست، از زیرخاک بیرون آمده و نمایان شد. این پل روی رودخانهٔ کو ل در جادهٔ لار و 0 کیلومتری غرب 70 کیلومتری غرب بندرعباس قرار دارد، ازاین رو به پل کول نیز معروف است. پل لاتیدان با داشتن 233 دهانه و بیش از 1000 متر درازا، از درازترین پل های تاریخی این سرزمین است. این پل از شاهکارهای دوره صفوی و برخلاف دیگر پل های آن دوران که با آجر ساخته می شد، با سنگ های بی شکل ساخته شده است. در میان دهانه های این پل، چشمه اتاق هایی در دو اشکوب ساخته شده که بر زیبایی این سازه، افزوده است. جالب است بدانید که طولانی بودن پل لاتیدان سبب شده که عرض آن در نقاط مختلف متفاوت باشد و همین طور قسمت میانی پل تخریب شده که دلیل آن، نبود امکان ساخت پی و شالوده ای به حد کافی محکم و استوار و جریان آب رودخانه می باشد. این پل در دوران شاه عباس صفوی برای انجام لشگر کشی و در جریان احداث جاده کاروان رو ساخته شده و نقش مؤثری در نقل وانتقال نیرو و تدارکات برای بازپس گیری منطقه خلیج فارس از استعمارگران پرتغالی داشته است. درازای پل لاتیدان سه برابر سی وسه پل اصفهان است و متأسفانه تاکنون گام های اندکی برای بازسازی، استحکام بخشی و نگاه داری این پل برداشته شده است؛ به گونه ای که تنها در سال های 1379 و 1386، بازسازی اندکی بر روی آن به عمل آمده است. در بازدیدی که انگلرت کمپفر از این پل در سال 1686 میلادی داشته، قسمت هایی از آن فروریخته بود. پل لاتیدان در زمان آبادانی بیش از هزار متر طول داشته و متشکل از سه قسمت شرقی، غربی و دیواره سدی بین آن دو بوده است. امروزه از قسمت شرقی حدود 270 متر و از قسمت غربی ویرانه 147 متر باقی مانده، ولی از دیواره سدی به جهت اینکه در معرض جریان اصلی رودخانه قرار داشته، آثار زیادی برجای نمانده است. این دیواره حدود 800 متر طول، 2 متر ارتفاع و حدود 7 متر عرض داشته و ظاهراً در فواصل معین با جرزهای نیم دایره تقویت می شده است. از قسمت غربی پل تنها بقایای 17 پایه که به طور منظم و در یک محور ساخته شده اند، باقی مانده که قابل بازسازی نیست. این پایه ها در جهت بالا رود و پایین رود دارای موج شکن های نیم دایره بوده و مصالح و شیوه ساخت آن ها مشابه بخش های دیگر پل است. به نظر می رسد که عرض پل در قسمت غربی 80/6 متر و بیشتر از قسمت شرقی بوده است. در حال حاضر حدود 20 دهانه این قسمت سالم برجای مانده که نشان دهنده معماری پیشرفته و درخور توجه آن است. در ابتدای این قسمت 9 دهانه کوچک فرعی وجود دارد که پل از آن به بعد کامل می شود. از نهمین دهانه به بعد، پل 17 دهانه به عرض 40/5 و 17 پایه به عرض 80/3 متر دارد. عرض بیست و ششمین دهانه 80/5 متر است که در جریان اصلی آب قرار دارد. قسمت شرقی پل با دهانه های دیگر و مطابق با همین عرض ادامه پیدا می کند؛ هرچند جریان اصلی رودخانه آسیب های زیادی به این قسمت وارد ساخته است. روی پایه های قسمت اصلی این بخش از پل، آبگذرهایی در دوطبقه تعبیه شده که در مواقع طغیان، آب را از خود عبور داده و همچنین سبب صرفه جویی در مصالح و کاهش وزن پل می شده است. پایه های پل در این بخش حدود یک متر بالاتر از سطح آب و حداقل 50/2 متر بالاتر از بستر رودخانه قرار دارد. اضلاع پایه ها در جهت مخالف و موافق جریان آب دارای موج شکن هایی با قوس جناغی است تا فشار آب به پایه ها را بشکند. طول این پایه ها 15/10 متر است. روی این پایه ها، جرزهایی به طول 80/8 و عرض 45/1 متر ساخته شده و بین آن ها، آبگذرهایی در دوطبقه جا گرفته است. طاق دهانه های اصلی و آبگذرهای روی پایه ها به این جرزها متکی است. ارتفاع آبگذر طبقه اول 20/2 و طبقه دوم 1/50 متر است. سطح گذر پل لاتیدان را با سنگ های مسطح فرش و لابه لای آن ها را با ملات پرکرده بوده اند. پل رود کول با توجه به بستر رسوبی و غیر مستحکم رودخانه، فاقد یک شالوده مستحکم و یکپارچه است و ظاهراً حتی بستر رودخانه در این محل برای جلوگیری از شسته شدن بنیان پایه ها، سنگ فرش نشده و پی ها هرکدام به طور مستقل روی بستر رسوبی رودخانه نهاده شده است. ناگفته نماند این پل در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.