جای خالی تکنولوژی آموزش در مدارس معماری

نشست چهارم از سلسله نشست های ضرورت تحول در آموزش معماری کشور با موضوع نهارت ها و توانمندی ها، فنّاوری، انرژی و فن ساختمان عصر روز چهارشنبه 22 دی ماه در موزه امام علی برگزار شد. به گزارش پیام ساختمان، در این نشست، کتایون تقی زاده، احمد اخلاصی، رضا دانشمیر، متین علاقه مندان و علیرضا مستغنی در یک پانل گفتگو با ریاست علیرضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران به بحث و بررسی تغییر و تحول در نظام آموزش معماری پرداختند. آنچه بر آن تأکید شد این بود که مدارس تنها جایی برای تربیت افراد موردنیاز جامعه نیستند، بلکه مکانی برای آموزش شخصیت علمی و سیاسی افراد برای کار در معماری و برنامه ریزی هستند. باید به دانشجویان این امکان داده شود تا در مورد راه های جدید ایجاد تحول در جامعه سؤال کنند و واکنش نشان دهند. مدرسه باید آیینه تمام نمای تغییرات بومی و جهانی درزمینهٔ فنّاوری آموزش و تفکر باشد. استقلال دانشگاه ها محقق نشد در ابتدای نشست احمد اخلاصی، عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، بابیان اینکه جامعه ما دچار مشکلات سیستماتیک است، گفت: طبیعتاً ارکان مختلف همچون وزارت علوم، آموزش عالی و دانشگاه ها هنوز از جهاتی ناکارآمد هستند. وی افزود: یکی از اهداف تمام دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی تعهدی بود که در محتوای برنامه پنجم و ششم توسعه تدوین شده اما اجرایی نشد، این تعهد استقلال دانشگاه ها بود. اخلاصی ادامه داد: در سال های 84 و بعد از سال های 88 با بحث بورسیه های دانشجویی مواجه بودیم که تعدادی برای تحصیل در برخی دانشگاه ها برنامه ریزی شدند درحالی که ضوابط و شرایط لازم را نداشته و اکثریت افرادی نبودند که بتوانند جایگاه موردنظر را کسب کنند. وی بابیان اینکه ازاین جهت برخی دانشگاه ها به لحاظ آموزشی دچار ضربه و نوعی تنش شدند، گفت: بعدها با آغاز تب دکتری، خیل عظیمی از دانشجویان فوق لیسانسی سعی داشتند وارد مقطع دکتری شوند اما باید جذب بازار کار می شدند بنابراین دانشگاه ها چاره ای جز جذب برخی از آن ها در هیئت علمی نداشتند اما آیا همه آن ها شرایط ورود و تدریس را داشتند؟ عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی با اشاره به اینکه طبیعتاً یک معلم باید تبحر لازم را داشته و نسبت به دانش آموزه های خود برای انتقال به دانشجویان باور داشته باشد، افزود: نسل جدیدی که آموزش را در دست می گیرند دانش و مهارت های گسترده ای در حیطه نظری دارند اما در حیطه عمل مشخص نیست، استادی که تجربه طراحی حرفه ای چند پروژه را ندارد چگونه می تواند به دانشجو آموزش دهد. اخلاصی اظهار داشت: بنابراین ما مشکلات اساسی داریم که حل نشده باقی مانده است، هرچند برخی برنامه های و دوره های تحصیلی تفاوت هایی داشته است اما دانشگاه ها به رویکردی که استقلال نسبی برای تصمیم گیری در آینده خود برسند، دست نیافته اند. درزمینهٔ دانش و تبدیل آن به فنّاوری نیز هنوز این رویکرد در حوزه دانشگاهی و برنامه های درسی تبیین نشده و پاسخگوی نیاز امروز نیست، بنابراین ما نیازمند تحول در سیستم آموزشی هستیم. فنّاوری یک نگرش است نه محصول کتایون تقی زاده استادیار دانشکده معماری دانشگاه تهران از دیگر سخنرانان این هیئت رئیسه نیز، گفت: امروز تخصص گرا شدن بسیاری از رشته ها مثل گرایش پزشکان به رشته های تخصصی، دلیل بر این نیست که داشتن تخصص بد است و طبیعتاً حرکت روبه جلوی هر فردی باید بر اساس تخصص خود باشد. وی با اشاره به اینکه در حال حاضر معماری بدون رویکرد معنا ندارد، افزود: تخصص گرایی به این معنا نیست که کثرت تخصص ها مانع از کار دیگری شود اتفاقاً افراد مسیر خود را می یابند. تقی زاده همچنین تأکید کرد: فنّاوری جدا از معماری نیست درحالی که معماری و فرهنگ ما از فنّاوری مان عقب تر قرارگرفته است. ما دارای فنّاوری روز هستیم اما فرهنگ استفاده از آن با مشکل روبه رو است، معماری ما کاملاً عقب افتاده است و فنّاوری به معنای استفاده از نرم افزارهای رایانه ای معماری و مصالح نوین نیست. استادیار دانشکده معماری دانشگاه تهران گفت: فنّاوری یک نگرش است نه محصول و در معماری به ما نگرش می دهد که یک ساختمان چگونه حیات داشته باشد و به عنوان موجودی زنده عمل کند. وی ادامه داد: به عنوان نمونه معماری سنتی ما به جای آموزش، دست و پای ما را بسته است، در تمام دنیا ستون های معماری دارای تعریف و نام هستند اما ما برای معماری سنتی چه کرده ایم؟ چرا به جای کشف معماری سنتی فقط به تعریف و تمجید از آن می پردازیم. تقی زاده گفت: بنابراین معتقدم معماری ما باید هم زمان با دنیا پیش برود، همان طور که تمام ظواهر زندگی متناسب با فضای قرن 21 است معماری هم باید در این راستا قرار بگیرد تا معماری نسل بعد بتواند تعریفی از چگونگی ایجاد ساختمان ها جدید ارائه دهد. استادیار دانشکده معماری دانشگاه تهران در ادامه افزود: نکته دیگر موضوع نظام آموزشی و دانشجویان معماری است، مشاهده می شود که با یک سرفصل انواع و اقسام دروس ارائه می شود و محتوای این سرفصل به قدری متنوع است که قابل کنترل نیست. وی گفت: توصیه من به دانشجویان معماری این است که تخصص خود را ارتقاء دهند و در انتظار دانشگاه نباشند چراکه اصلاح و تحول مستلزم پیش زمینه های بسیاری است و در کوتاه مدت عملی نمی شود. افکار اساتید همسو منجر به جریان فکری می شود در ادامه رضا دانشمیر معمار و نظریه پرداز نیز با مروری بر تجربیات خود در آموزش معماری گفت: در ابتدای امر با جستجو در دیسیپلین های مختلف مثل یادگیری نقاشی، فیلم، هنر و ....خوراک لازم برای یادگیری و ورود به رشته معماری را آغاز کردم. وی با تأکید بر دو آیتم احاطه و تسلط معمار و ابزار لازم گفت: در حقیقت یک معمار به موازات پیش بردن دو پدیده یکی موضوع احاطه معمار به ابزار در اختیار و دوم احاطه به محتوا قادر به شکل دادن پدیده ها می شود. دانشمیر افزود: نمی دانم آیا دانشگاه ها می توانند به خوبی این دو موضوع را باهم تلفیق کنند و آیا مدرسین خوبی داریم که این دو مسئله را به خوبی موشکافی و بیان کنند تا از این طریق مسیرها و کلاس ها مختلف فکری ایجاد شود. این معمار و نظریه پرداز با طرح این پرسش که آیا دانشگاه ها ابزار موردنیاز تربیت دانشجو را در اختیاردارند، گفت: مشاهده مدارس خوب معماری خارج از کشور در مقایسه با مدارس معماری داخل بیانگر فاصله زیاد ما با آن هاست. در این مدارس، درهای دانشگاه در طول 24 ساعت شبانه روزی به روی دانشجویان باز است و دانشجو ساعت 3 صبح هم می تواند مشغول به کار و آموزش باشد و هر فرد صاحب یک میز است و مالکیت آن هم متعلق به دانشجوی موردنظر است بنابراین این مسائل جایگاه دانشگاه را توصیف می کند. دانشمیر ادامه داد: این دانشگاه ها صاحب فنّاوری هستند و انواع دستگاه های پیشرفته ای که دانشجو بتواند با استفاده از آن ابزار افکار خود را پیاده سازی کند موجود است. مجموعه این موارد به اضافه اساتیدی که باهم دارای یک جهت فکری مشترک باشند می شود فنّاوری. به گفته وی دانشگاهی که اساتید آن دارای افکار و جهات مخالف باشد منجر به جریان فکری میان دانشجویان آن دانشگاه نخواهد شد و چیزی که در دانشگاه های ما وجود دارد وجود اساتید با افکار در جهت مخالف یکدیگر است که طبیعتاً منجر به جریان فکری نمی شود.