دریاچه ارومیه احیا شدنی نیست

روزهای گذشته هیئت دولت با اختصاص سه هزار میلیارد ریال اعتبار برای طرح ها و پروژه های مصوب کارگروه نجات دریاچه ارومیه در سال 1395 موافقت کرد. اما پروفسور پرویز کردوانی به رغم اعتقاد راسخ برخی از طرفداران احیای دریاچه ارومیه، معتقد است این دریاچه احیا شدنی نیست. او می گوید: دریاچه ارومیه تنها حوزه آبگیر کشور است که نمی توان به احیای آن امیدوار بود اما متأسفانه منابع آب و اعتباراتی که سرمایه ملی به حساب می روند را به دریاچه ای می ریزیم که باید سال ها پیش برای مردنش می گریستیم. اواسط شهریور امسال، رسانه ها خبر از افزایش حمایت مردم و هنرمندان از کمپینی دادند که در پی درخواست ستاد احیا دریاچه ارومیه از رضا کیانیان، بازیگر سینما تشکیل شده بود. کمپینی تحت عنوان من دریاچه ارومیه هستم که از جامعه می خواهد با جمع آوری یک میلیون امضا برای نامه ای، سازمان ملل را موظف به احیای دریاچه ارومیه کنند. متن این نامه که خطاب به بانک جهانی و سازمان ملل نوشته شده به شرح ذیل است: دریاچه ارومیه، بزرگ ترین دریاچه داخل سرزمینی ایران، طی یک روند نزولی 18 ساله در آستانه خشک شدن و نابودی است و در صورت رخ دادن این تراژدی زیست محیطی، زندگی 40 میلیون شهروند تحت تأثیر اثرات منفی این اتفاق قرار خواهد گرفت. این کمپین که اخیراً از طریق یک سامانه پیامکی هم برای نامه درخواست کمک از بانک جهانی و سازمان ملل امضا جمع می کند و تاکنون حدود 56 هزار امضا را در کارنامه خود به ثبت رسانده اما اینکه این کمپین سفارشی بر اساس کدام منبع، مدعی است با جمع آوری یک میلیون امضا می تواند سازمان ملل را موظف به احیای دریاچه ارومیه کند از یک سو و عدم اشاره نامه این کمپین به اینکه بودجه درخواستی از بانک جهانی و سازمان ملل برای انجام چه اقداماتی در راستای احیای دریاچه ارومیه صرف خواهد شد از سوی دیگر، از جلب اعتماد و همراهی بسیاری از علاقه مندان محیط زیست که معتقدند احیای دریاچه ارومیه در صورت امکان، بیش از هر چیز نیازمند مدیریت صحیح آب و تغییر الگوی کشت است جلوگیری می کند. آقای کلانتری! چاه هایی که در زمان شما حفر شد دریاچه ارومیه را به این روز انداخت چندی پیش، عیسی کلانتری مشاور رئیس جمهور و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در مراسم امضای اسناد فائو در پروژه دریاچه ارومیه با تأکید بر قطعی بودن احیای دریاچه ارومیه درباره مفاد این اسناد گفته بود: مبلغ کمک فائو در این اسناد 3 میلیون و 800 هزار دلار است و مدت اجرای پروژه 4 سال تعیین شده است. دریاچه ارومیه تا سال 1402 به وسعت چهار هزار و 200 کیلومتر با حدود 15 میلیارد مترمکعب آب خواهد رسید که لازمه آن تداوم روند احیای و سرمایه گذاری هاست. کلانتری همچنین بابیان اینکه هر دولتی که بر سرکار بیاید مجبور است دریاچه را احیا کند، گفته بود: هزینه احیای حدود 6 تا 7 میلیارد دلار است اما هزینه خشک شدن دریاچه بیش از هزار میلیارد دلار است زیرا جابه جایی شهرهایی مانند ارومیه و تبریز با این مبلغ امکان پذیر نیست. اما پرویز کردوانی، چهره ماندگار جغرافیای ایران با ابراز تأسف از سوء استفاده از احساسات جامعه به منظور جذب اعتبار داخلی و خارجی می گوید: اکثر چاه های غیرمجاز و مخرب اطراف دریاچه ارومیه در دهه های 60 و 70 در زمان وزارت چندین ساله آقای کلانتری در وزارت کشاورزی، که اتفاقاً اکنون، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه هستند، حفر شد و کار را به جایی رساند که وزارت نیرو در همایشی اعلام کرد از سال 70 جریان آب در دریاچه ارومیه برعکس شده است و حالا امروز، آقای کلانتری چاه هایی را که در زمان وزارت خودشان حفرشده بود مسدود می کنند. متأسفانه همان گونه که آقای اسماعیل کریم زاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی عنوان کردند، اکثر چاه های مخرب برای دریاچه ارومیه پیش از سال 85 حفرشده بودند و با مسدود شدنشان کشاورزان اطراف دریاچه ارومیه مظلوم واقع شده اند. وی ادامه می دهد: عمق دریاچه ارومیه در عمیق ترین نقطه به 16 متر می رسد درحالی که عمق چاه های حفرشده در اطراف آن به مراتب بیشتر است و به بیش از 100 متر هم می رسد که همین موضوع سبب شده، طبق قانون ظروف مرتبط، آب دریاچه به سمت چاه ها جریان پیدا کند که نتیجه آن، شور شدن آب چاه هاست. بنابراین هر چه آب در دریاچه ارومیه بریزیم، وارد این چاه ها می شود و نهایتاً به شورتر شدن آب شیرین اطراف دریاچه ارومیه می انجامد. کردوانی در پاسخ به این سؤال که آیا پر کردن تمامی چاه های اطراف دریاچه ارومیه می تواند احیای آن را تضمین کند یا خیر می گوید: خیر. به هیچ وجه. طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، تنها چاه های غیرمجازی که بعد از سال 85 حفرشده اند باید مسدود شوند، بنابراین بخش عمده چاه های غیرمجاز که طبق گفته اسماعیل کریم زاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی قبل از سال 85 حفرشده اند نباید مسدود شوند. ضمناً مسدود کردن کلیه چاه ها با توجه وجود صدها هزار نفر از روستاییان در بیش از 9 شهرستان و صدها روستا در استان های آذربایجان غربی و شرقی غیرممکن است. از سوی دیگر به فرض پر کردن تمامی چاه های اطراف دریاچه ارومیه که طبق محاسبه مدیرکل ستاد بحران آذربایجان شرقی، تعدادشان به بیش از 88 هزار حلقه می رسد، بازهم احیای دریاچه امکان پذیر نیست چراکه به دلیل عمق زیاد چاه ها در دشت ها و نشست زمین و مهم تر از همه عدم وجود امکان تغذیه مصنوعی سفره های آب زیر زمینی دشت ها برای جریان آب، بازگرداندن برای جریان آب به حالت اولیه یعنی از سمت دشت ها به دریاچه غیرممکن خواهد بود. دریاچه ارومیه کانون ریز گرد نیست وی با ابراز شگفتی از اظهارات عیسی کلانتری مبنی بر اینکه ریز گردهای دریاچه ارومیه طی سال های آتی، جا به جا کردن شهرهای تبریز و ارومیه را ناگزیر خواهند کرد، تصریح می کند: اولاً دریاچه ارومیه کانون ریز گرد نیست و منبعی از نمک کریستال است، ثانیاً جهت باد از غرب به شرق است، بنابراین ریز گردهای خیالی، مشکلی برای شهرهای تبریز و ارومیه ایجاد نخواهند کرد. کردوانی با اشاره به اظهارات دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه مبنی بر رسیدن حجم آب دریاچه ارومیه به حدود 15 میلیارد مترمکعب تا سال 1402 افزود: اگر این وعده با هزینه کردن خسارت های جبران ناپذیر، محقق هم بشود، کمتر از نیمی از حجم آب دریاچه ارومیه تأمین شده است چراکه حجم آب این دریاچه درگذشته بیش از 32 میلیارد مترمکعب بوده است. وی با تکذیب اظهارات عیسی کلانتری مبنی بر افزایش عمق دریاچه ارومیه در سال جاری ضمن اشاره به میزان قابل توجه بارش در سال جاری می گوید: می روند و در کم عمق ترین بخش دریاچه خاک ریز ایجاد می کنند تا موقتاً سطح آب بالا برود. بعد می گویند عمق دریاچه تا 15 سانتی متر افزایش یافته و آن را نشان از قابل احیا بودن دریاچه عنوان می کنند. کردوانی در پایان با انتقاد از اختصاص اعتبار 7 میلیارد دلاری از منابع داخلی برای احیای دریاچه ارومیه تأکید می کند: اختصاص این اعتبار هنگفت از منابع داخلی، علاوه بر صدها میلیون دلار که تاکنون به منظور احیای دریاچه ارومیه از منابع خارجی دریافت شده، اشتباه محض است.