زنگ خطر استانها در پی بحران آبی سرچشمه دو رودخانه

چهارمحال و بختیاری سرچشمه رودخانه های زاینده رود و کارون با ورود به نهمین سال پیاپی خشکسالی با کاهش شدید منابع آبی مواجه شده است. شدت بحرانی بودن این وضعیت به گونه ای است که تشدید خشکسالی در این استان علاوه بر کاهش آبدهی رودخانه های زاینده رود و کارون، استان های اصفهان و خوزستان را هم با تنش آبی مواجه می کند. چهارمحال و بختیاری دارای یک درصد از مساحت کل کشور است که در بستر سلسله جبال زاگرس قرار دارد. این استان با توجه به مساحت کمی که دارد اما نقش مهمی در تولید آب شیرین در کشور ایفا می کند و سرچشمه دو رودخانه کارون و زاینده رود و سرچشمه بخشی از رودخانه دز است. تا چند سال گذشته عنوان می شد که این استان 10 درصد از منابع آب کشور را در اختیار دارد اما امروز بسیاری از کارشناسان و مسئولان حوزه آب نسبت به کمبود شدید آب در این منطقه هشدار می دهند. با توجه به ماهیت کوهستانی بودن منطقه بخش زیادی از بارندگی های باران به شکل روان آب به سرعت از این استان خارج و به استان های اصفهان و خوزستان سرریز می شود و سفره های آب زیرزمینی که در پی بارش برف تغذیه می شود تأمین کننده بخش زیادی از نیاز آبی مردم این استان به شمار می رود. اما بیش از هشت سال است که کاهش نزولات آسمانی و تغییر شکل بارش ها از برف به باران از یک سو و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی از سوی دیگر سبب کاهش منابع آبی این استان و افت سطح آب سفره های زیرزمینی شده به نحوی که این استان وارد نهمین سال پیاپی خشکسالی شده و تأمین آب شرب در بسیاری از روستاها و برخی از شهرهای این استان در فصل تابستان به سختی انجام می شود. بیلان منفی و افت سطح ایستابی هشت دشت به گفته سرپرست شرکت آب منطقه ای چهارمحال و بختیار، 70 درصد از آب مصرفی استان در بخش های مختلف از طریق آب های زیرزمینی تأمین می شود که این وابستگی به آب های زیرزمینی در بخش شرب در حدود 90 درصد است. فتح الله صابر پور، تعداد دشت های استان را 16 دشت اعلام کرد و افزود: از این تعداد 11 دشت تحت مطالعه و دارای شبکه های اندازه گیری سنجش سطح ایستابی است و هم اکنون هشت دشت به واسطه بیلان منفی و افت سطح ایستابی که دارای دو عامل طبیعی و انسانی بوده، ممنوعه اعلام شده است. به گفته او ،خشکسالی های متوالی و استفاده بیش ازحد مجاز توان سفره های آب زیرزمینی باعث تقلیل و کاهش ذخیره و پتانسیل آب زیرزمینی شده که طبق قانون برای جلوگیری از این روند، دشت های شهرکرد، کیار، سفیددشت، بروجن- فرادنبه، گندمان- بلداجی، خانمیرزا، لردگان و مالخلیفه در استان ممنوعه اعلام شده است. صابر پور با اشاره به راهکارهای مقابله با برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، اظهار کرد: طبق ماده 12 قانون توزیع عادلانه آب مکلف هستیم که وسایل اندازه گیری و کنتورهای هوشمند بر روی چاه های مجاز و منابع آبی نصب کنیم تا از این طریق مقدار آب استحصالی از چاه ها مشخص شود. وی، بستن چاه های غیرمجاز را از دیگر این راهکارها برشمرد و گفت: از طرف ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به وزارت نیرو تکلیف شده تا پایان سال جاری 200 حلقه چاه در استان بسته شود که تاکنون 20 حلقه بسته شده است. در حال حاضر، تعداد چاه های این استان را 5 هزار و 32 حلقه است و از این تعداد 3 هزار و 431 چاه دارای پروانه بهره برداری و یک هزار و 601 حلقه دارای پروانه حفر و بعضا مجوز نصب منصوبات است. از تعداد چاه های دارای پروانه بهره برداری 2 هزار و 823 حلقه تأمین کننده آب موردنیاز بخش کشاورزی، 387 حلقه تأمین کننده آب بخش صنعت، 146 حلقه تأمین کننده آب شرب و بهداشت شهری و 75 حلقه تأمین کننده آب شرب و بهداشت روستایی است. کاهش 6 درصدی آب پشت سدهای استان سرپرست شرکت آب منطقه ای چهارمحال و بختیاری در ادامه از کاهش 6 درصدی آب پشت سدهای استان خبر داد و گفت: هم اکنون چهار سد چغاخور، ناغان، سورک و چشمه زنه تحت مدیریت شرکت آب منطقه ای استان است که آب پشت این سدها سالانه در حدود 25 درصد تبخیر می شود. صابر پور، حجم آب پشت سد چغاخور در تیرماه امسال را 21.03 میلیون مترمکعب اعلام کرد و گفت: این میزان در تیرماه سال گذشته 22.71 میلیون مترمکعب بوده است. حجم آب پشت سد ناغان نیز درحالی که در سال گذشته 1.31 میلیون مترمکعب بوده اما در تیرماه امسال به 1.07 میلیون مترمکعب کاهش یافته است. وی افزود: حجم سد سورک به سبب کم آب شدن چشمه زاغی قابل توجه نیست و سد چشمه زنه با پیشرفت فیزیکی بالای 90 درصد هنوز به بهره برداری کامل نرسیده و به طور متغیر دارای ظرفیت یک میلیون مترمکعب آب است و عملیات اجرایی سدهای بابا حیدر و گهرو نیز هنوز به اتمام نرسیده است. او، با اشاره به سد کارون 4 در استان، یادآور شد: این سد در محدوده استان قرار دارد اما مدیریت آن بر عهده شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران است که دارای حجم اسمی 2 میلیارد مترمکعب آب است. به گفته صابر پور، بحران آب در استان جدی است ازاین رو می طلبد تا مردم نسبت به مصرف این مایه حیات دقت بیشتری داشته باشند. زنگ خطر بحران کم آبی یک کارشناس مسائل آب در چهارمحال و بختیاری نیز گفت: تغییر اقلیم، تغییر الگوی بارش ها از برف به باران و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، زنگ خطر بحران کم آبی را در استان به صدا درآورده است. سید هاشم فاطمی، مدیریت مصرف را مهم ترین راهکار جلوگیری از بحران آب در استان دانست و تصریح کرد: اگر میزان برداشت از آب های زیرزمینی در حدود 30 درصد کاهش یابد، امکان احیای آبخوان های استان وجود دارد. وی بابیان اینکه 90 درصد از ذخایر آب های زیرزمینی استان در بخش کشاورزی به مصرف می رسد، اظهار کرد: بر اساس آمارهای موجود، 60 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی به سبب بی توجهی به سیستم های آبیاری نوین و حدود 25 درصد از محصولات تولیدی به دلیل بسته بندی نامناسب از مزرعه تا منزل مصرف کننده هدر می رود از همین رو چنانچه در تولید و توزیع محصولات کشاورزی درست عمل شود بیش از 50 درصد آب مصرفی در این بخش صرفه جویی می شود. این کارشناس مسائل آب استان خاطرنشان کرد: با توجه به بهره برداری های موجود، منابع آبی استان به شدت کاهش یافته و این یک تهدید جدی برای استان به شمار می رود و تنها با مصرف و مدیریت صحیح می توان از این روند جلوگیری کرد. اما همان طور که گفته شد چهارمحال و بختیاری سرچشمه دو رودخانه کارون و زاینده رود و سرچشمه بخشی از رودخانه دز است از همین رو کاهش منابع آبی نه تنها این استان را با مشکلات بسیاری درگیر کرده بلکه به طور مستقیم 2 استان اصفهان و خوزستان را نیز با تنش آبی مواجه می کند. بر اساس گزارش ها، بارندگی استان در سال زراعی جاری 498 میلی متر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با کاهش 16 درصدی مواجه است.