بسته سیاستی مصرف انرژی

بررسی ها نشان می دهد در سال های اخیر در اکثر کشورها، کاهش مصرف انرژی و پیک قابل توجهی حاصل شده که ناشی از قوانین اجباری، شرایط طبیعی بازار، فعالیت های اقتصادی و بهبود تکنولوژی تجهیزات و مصرف کننده های برقی است. علاوه بر روش های عمومی مدیریت مصرف، ظرفیت قابل توجهی هم برای صرفه جویی در مصرف انرژی وجود دارد، اما این در صورتی است که از پرراندمان ترین تکنولوژی شناخته شده فعلی برای تجهیزات الکتریکی استفاده شود. با این حال با توجه به معضلات و هزینه های سنگین سرمایه گذاری تولید، لزوم ارزیابی و انتخاب راهکارهای مرحله ای برای مدیریت مصرف در تمامی جوامع احساس می شود، کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست. گرایش به تغییر تکنولوژی ها در بسیاری از جوامع و به خصوص جامعه ما، مردم و مشترکین انرژی به ندرت به راندمان و بهره وری توجه دارند و گاه نسبت به آن محافظه کارانه عمل می کنند، حتی هنگامی که با جاذبه های اقتصادی همراه است. این امر تا حدودی مربوط به ارزانی انرژی در این جوامع و کشورهاست. بخصوص گرایش به تغییر تکنولوژی ها به سمت تکنولوژی نوین در جامعه ما همیشه با نگرانی در مورد مسائل مربوط به تعمیرات و غیره مواجه بوده است. همچنین در طول سالیان گذشته، سازندگان و فروشندگان کشور ما، کارآیی، راندمان و بهره وری در تولیدات جدید را کمتر مورد توجه قرار داده اند، زیرا به خوبی دریافته اند که تصمیم گیری مشتری ندرتا براساس بهره وری بوده و عمدتا متکی بر عوامل دیگری همچون خصوصیات ظاهری و شکیل بودن، راحتی تعمیر و نگهداری و استفاده، امنیت و تداوم کاری، عمومیت داشتن قیمت و توانایی اقتصادی مشترکین است. رواج گرایش به بهره وری نیازمند فرهنگ سازی هرچه بیشتر دولت به عنوان متولی کلان این امر در جامعه است. از طرفی روحیه مصرف گرایی در جوامعی که با انرژی به صورت یک منبع بی بازگشت برخورد نمی شود بسیار بالا بوده و به همین دلیل تلاش و نیروی مضاعفی را برای این تغییرات رفتاری کلان می طلبد. خرید تجهیزات مربوط به مصرف انرژی کمتر بخش مشترکین تجاری و صنعتی نیز در خرید تجهیزات مربوط به مصرف انرژی، کمتر به اهمیت بهره وری و راندمان آن توجه دارند و عمده توجهشان به نقش تجهیزات مورداستفاده در زمینه هایی است که با توجه به خصوصیات جامعه قابلیت امنیت تولید مداوم را فراهم می کند. مسائلی که مشترکین تجاری و صنعتی در خرید تجهیزات به آن توجه دارند عمدتا عبارتند از: کیفیت تولید، ریسک پذیری کم، قابلیت اطمینان و تداوم تولید، تعمیر و نگهداری آسان و در دسترس، انعطاف پذیری در نوع انرژی مصرفی، سرمایه گذاری اولیه کم که سه عامل انتهایی، هم خود همسو با تکنولوژی قدیمی تر هستند و هم به ارزانی در دسترس قرار دارند و هم امکان تعمیر و نگهداری آن در همه جا فراهم است. بنابراین تا زمانی که در جامعه گرایش و اطمینان و حتی اجبار به سمت تکنولوژی هایی با بهره وری بیشتر فراهم نشود، امکان استفاده از پتانسیل عمده صرفه جویی در انرژی فراهم نخواهد شد. این امر لزوم توجه به تهیه و ارائه استانداردهای تولید را که به سازندگان تحمیل می شود فراهم می کند. از طرفی نظارت ارگان های ذی ربط بر تولیدکنندگان این تجهیزات باید افزایش یابد تا بتوان استانداردهای لازم را از آنها انتظار داشت. روش های بهره وری انرژی اگرچه وزارت نیرو عمدتا مسئولیت تأمین انرژی الکتریکی مصرفی جامعه را عهده دار است، ولی باید به این امر توجه شود که در اعمال مدیریت مصرف انرژی الکتریکی تا آنجایی باید به جلو حرکت کنیم که با بهره وری در دیگر زمینه های موجود در کشور در تعارض و تقابل نباشد (فراموش نشود که وزارت نیرو یک وزارتخانه از یک مجموعه واحد است)؛ بنابراین بایستی قبل از اعمال مدیریت مصرف انرژی الکتریکی به بهره وری انرژی به صورت کلان توجه شود. روش های بهره وری انرژی در جوامع امروز بشری نشان می دهند که دو راه حل عمده برای رسیدن به بهره وری انرژی در بخش مصرف کننده وجود دارد که عبارتند از: ارتقای کیفیت تولیدات از دید مصرف انرژی و جایگزینی مصرف انرژی های دیگر با انرژی الکتریکی. بهبود بهره وری انرژی ناشی از قوانین اجباری با استفاده از تجهیزاتی که بهره وری بیشتری دارند می توان صرفه جویی قابل توجهی در مصرف انرژی به عمل آورد. طی سالیان اخیر در کشورهای صنعتی وضع قوانین اجباری برای تحمیل استانداردهای ساخت بر سازه ها و از طرفی افزایش قیمت انرژی و نفوذ تدریجی و طبیعی تکنولوژی های جدید در ساخت کالا، باعث صرفه جویی قابل توجهی در مصرف انرژی شده است. به طوری که برای کشور آمریکا طی سال های 1993 تا 2000، این امر منجر به صرفه جویی در مصرف انرژی به میزان 5/8% شده است. البته باید در نظر داشت که این صرفه جویی تا چه اندازه می تواند در توسعه و رشد اقتصاد و در نتیجه رفاه عمومی مؤثر واقع شود. با توجه به خصوصیات فرهنگی جامعه ما که در آن انرژی، یارانه بسیار زیادی دارد و همچنین با توجه به فن آوری تجهیزات موجود در ایران که عمدتا دارای فن آوری قدیمی تر از سال های 1990 دنیاست (تولیدات یخچال، فریزر، ماشین رختشویی و...) به نظر می رسد که این بخش یکی از پرپتانسیل ترین روش های موجود در کشور ما در جهت حرکت به سمت بهینه سازی مصرف انرژی و مدیریت مصرف برق باشد؛ و چنانچه بتوان در جهت حذف یارانه مداومی که دولت برای انرژی می پردازد و نیز در جهت بهبود استاندارد تجهیزات تولیدی حرکت کرد، قادر خواهیم بود که طی مدت 10 سال بیش از 10درصد در زمینه انرژی مصرفی صرفه جویی داشته باشیم. برای حذف یارانه های مداوم (چنانچه بخواهیم با توجه به فرهنگ اجتماعی و سیاسی جامعه، مردم دچار مشکل جدی نشوند)، می توان از روش های تزریق یارانه سرمایه ای (فقط یک بار) به جای یارانه مداوم در جهت ارتقای کیفی تجهیزات خانگی برای مصرف کنندگان اقدام کرد. به عنوان مثال می توان لامپ کم مصرف را به قیمت بسیار کم یا حتی رایگان به میزانی نسبتا مناسب در اختیار مصرف کننده قرار داد ولی قیمت برق را در مقابل تا حدی بالا برد که با توجه به کاهش مصرف، هزینه جاری انرژی مصرف کننده تغییر عمده ای نکند یا می توان قیمت برق را درصدی بالا برد -مثلا دو برابر نمود- و در عوض به صورت نقدی به مصرف کننده مبلغی معادل متوسط هزینه پرداختی نامبرده برای انرژی الکتریکی در سال قبل پرداخت نمود. آمار نشان می دهد که در اکثر تجهیزات مصرف کننده انرژی همانند کولر، یخچال، فریزر و ... نه تنها طراحی ها بر اساس تکنولوژی روز دنیا نیست بلکه به دلیل نبود استاندارد اجباری ، میزان قدرت های بهینه در مصرف کننده های انرژی الکتریکی مورد توجه قرار نمی گیرند. مثلا موتور کولرها، دارای قدرتی بیشتر از حد لازمند و بالطبع با راندمان حداکثر کار نمی کنند. با این حال صرفه جویی در این بخش به دلیل مسائل اقتصادی و فرهنگی خاص جامعه ما نیاز به زمان بیشتری دارد و جایگزینی تجهیزات مصرفی در ایران با کندی بیشتری صورت خواهد پذیرفت.