کبوترخانه های ایرانی ناشناخته مانده اند

معماری کبوترخانه ها کبوترخانه ها (کفترخانه) یکی دیگر از جلوه های کهن معماری، به خصوص معماری ایرانی به شمار می آیند که از دیرباز در فرهنگ ما جای داشته اند و هم از نظر طراحی و هم به لحاظ عملکردی بسیار اعجاب انگیز و باشکوه می نمایند. این بناهای شگفت انگیز اغلب به صورت استوانه ای شکل طراحی شده اند. ساختار مدور و مصالح به کار گرفته شده در ساختمان کبوترخانه ها که کاملاً منطبق بر اقلیم منطقه است و نیز سیستم معماری حفره وارشان که از خاصیت مدولاری معماری ایرانی تبعیت می کند، سبب گشته از ویژگی ضد زلزله نیز برخوردار باشند. طبق شواهد تاریخی از قرن چهارم هجری آثاری از کبوترخانه در سرزمینمان وجود دارد و قطعاً در زمان های پیشتر نیز این بناها ساخته می شده اند. اولین سند تاریخی مکتوب که دلالت بر وجود ساختمان هایی با این نام و ویژگی در کشورمان می کند، دست نوشته های ابن بطوطه مربوط به قرن نهم هجری است و از این ساختمان ها که در مسیر راه اصفهان و قریه فیلان دیده، تحت عنوان برج های کبوتر یاد نموده است. وجود کبوترخانه در هر منزلی دلالت بر شکوه، هیبت و اشرافیت صاحب خانه داشته و در واقع مایه آبروداری بوده است و به همین دلیل در بسیاری از خانه های مسکونی دوران صفویه چنین فضاهایی به چشم می خورد و حتی در اندک شماری از منازل اعیانی آن دوران برج های متعدد کبوتر دیده می شود که معمار در چهارگوشه بنا به پا داشته است. از دیگر نکته های ظریف و حائز اهمیتی که در معماری کبوترخانه ها اعمال می شده، مسئله جلوگیری از ارتعاش است. می دانیم وقتی پرندگان احساس خطر کنند به طور ناگهانی و هم زمان به پرواز درمی آیند که این امر موجب ایجاد ارتعاش در بنا می گردد. معمار حاذق برای رفع این مشکل، علاوه بر ساختن یک طبقه در میانه برج، طاق هایی بین پوسته خارجی و داخلی ایجاد نموده است تا نسبت طول برج کاهش یابد که این امر ضمن استحکام بخشیدن به سازه از ارتعاشات آن نیز جلوگیری به عمل می آورد و نکته دیگر در معماری کبوترخانه توجه به فرم پلکانی آن است که امکان بازسازی و مرمت بنا را فراهم می آورد. کبوترخانه های ایرانی همچون بسیاری از مظاهر معماری و هنری سرزمینمان ناشناخته مانده اند؛ بنابراین ضرورت دارد با رویکردی دوباره بر معماری سنتی و ترویج دوباره راهکارهای اصولی منطبق بر اقلیم و جغرافیای سرزمینمان بار دیگر زیرساخت های معماری سنتی و هنری مرزوبوم خود را احیا کنیم. ندا سلیمانی