الزامات خروج از رکود در صنعت فولاد

فولاد، صنعت مادر است و شاخص سنجش صنعتی بودن کشورها بر اساس میزان مصرف سرانه آن، اصلی ترین شاخص صنعتی و رشد یک کشور محسوب می شود. برای یک تولید خوب در هر صنعتی ازجمله فولاد به 6 عامل اساسی نیاز است: اولین عامل، نیروی انسانی است که با توجه به سابقه ایران در تولید فولاد، خوشبختانه در بیشتر نقاط کشور از نیروهای ماهر و مجرب برخوردار هستیم.دومین عامل، ماشین یا دستگاه ها و تجهیزات است. در خصوص تجهیزات و ماشین آلات در برخی از قسمت ها نظیر آهن اسفنجی و نورد و صنایع بالادستی مثل کنسانتره و گندله به خودکفایی نسبی رسیده ایم، اما همچنان در فولادسازی وابسته هستیم. مورد سوم متریال یا مواد اولیه است. ایران بیش از 3.4 میلیارد تن ذخیره قطعی سنگ آهن دارد. با برنامه ریزی های اکتشافی و استخراجی خوب ایمیدرو، در آینده قطعا ذخایرمان در این بخش بیشتر خواهد شد، اما لازم است در خصوص معادن به شرکت های خصوصی توجه بیشتری شود. بنابراین در خصوص مواد اولیه، کشور نسبتا خودکفایی هستیم و باید در مورد واردات قراضه هم برنامه ریزی هایی شود. البته به نظر من با توجه به برنامه خوش بینانه تولید 55 میلیون تن فولاد در 1404، در خصوص تأمین مواد اولیه اندکی دچار مشکل خواهیم شد که لازم است در این خصوص تمهیداتی اندیشیده شود.سرمایه به عنوان چهارمین عامل لازم برای تولید فولاد محسوب می شود. اصولا کارخانه های فولادی قبل یا بعد از ایجاد، نیاز به سرمایه زیادی دارند. اساسا سرمایه همچون خون در رگ های صنعت جاری است و فولاد هم صنعتی بسیار سرمایه بر است. متأسفانه در تأمین سرمایه، شرکت ها مشکلات فراوانی دارند و سود تسهیلات هم نسبت به متوسط جهانی بسیار بالا است. عدم توانایی بانک ها در سرمایه گذاری از دیگر مشکلات اساسی کارخانه ها است. همچنین مالیات بر ارزش افزوده و سلیقه ای عمل کردن در این خصوص نیز از دیگر مشکلات تولید کنندگان است. مشکل دیگری که در خصوص تولیدات فولاد یا کارخانه های فولادی مطرح است، تأمین اجتماعی یا بیمه ها هستند و امیدوارم که دولت در خصوص تأمین سرمایه کارخانه ها و رفع مشکلات فوق توجه ویژه کند.عامل پنجم هم متالورژی و روش تولید است. برای اینکه تولید خوب و به صرفه ای داشته باشیم، باید روش مناسبی هم در نظر گرفته شود و با توجه به مقدار تولید، شیوه تولید و ظرفیت تولید از روش موردنظر استفاده شود؛ به عبارت دیگر روش تولید ممکن است در هر کارخانه با کارخانه دیگر تفاوت داشته باشد. عامل ششم بازاریابی و مشتری است، برای هر تولیدی مشتری و بازار مهم ترین فرآیند کار است که خیلی از شرکت های بین المللی قبل از ایجاد به فکر مشتری و بازار هستند. اما در خصوص چالش های فولاد در 1396 به اختصار می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- کمبود نقدینگی و نبود سرمایه امروز گریبان بخشی از صنایع را گرفته است، فولاد صنعتی است سرمایه بر، چه در ایجاد و چه پس از ایجاد که همان سرمایه در گردش شرکت ها است. با توجه به حجیم بودن سرمایه لازم، معمولا امکان تهیه سرمایه از سوی صاحبان سهام نیست و ناگزیرند که از منابع غیر، نظیر بانک استفاده کنند. توان بانک ها در سال های اخیر برای پرداخت تسهیلات به شدت پایین آمده است. فرض کنیم شرکتی موفق شود از بانک ها تسهیلات بگیرد، آیا با شرایط فعلی برگشت اصل و بهره تسهیلات امکان پذیر است؟ آیا مارجین تولید، کلیه هزینه های تولید به علاوه بهره بانک و مالیات بر ارزش افزوده را پوشش می دهد؟ خیر! همه می دانیم در سال های اخیر قیمت فولاد تقریبا نزولی بوده است و مرتبا کارخانه ها کمبود بودجه داشته اند. 2- شرایط نابرابر رقابت بین بخش خصوصی و بخش دولتی نیز مشکل دیگر است. هرچه شرایط سخت تر می شود اثر نابرابری بین بخش دولتی و خصوصی آشکارتر می شود و بخش خصوصی آسیب پذیرتر است. 3- رکود، چنانکه در ابتدای این بحث اشاره شد یکی از پارامترهای لازم برای تولید خوب بازار و مشتری است. آیا در سال 96 امکان ایجاد بازار در داخل و صادرات فراهم است؟ 4- وضعیت بانک ها بسیار نگران کننده است و روزبه روز تضعیف می شوند. دولت و بدهکاران بزرگ بانکی بدهی خود را به بانک ها نداده اند. به احتمال قوی در سال 96 نیز با توجه به انتخابات (متأسفانه در کشور ما 6 ماه قبل و 6 ماه پس از انتخابات تصمیمات سازنده و اساسی گرفته نمی شود) امکان پذیر نیست، بنابراین پرداخت تسهیلات سخت تر خواهد شد. 5- مالیات بر ارزش افزوده: شرکت ها توان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده را ندارند. صنعتی که در حاشیه ضرر است چگونه امکان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده را دارد؟ 6- تهدید های خارجی: هند افزایش 120 میلیون تن، ترکیه رسیدن به 80 میلیون تن و چین نیز افزایش 85 میلیون تن دیگر فولاد را در دستور کار دارند، بنابراین صادرات آن ها افزایش می یابد که رقیب ایران خواهند بود. 7- ایران تولید 55 میلیون تن را تا 1404 هدف گیری کرده است. فرض کنیم تولید ایران به 50 میلیون تن و سرانه مصرف از حدود 220 کیلوگرم فعلی به 300 کیلوگرم برسد و جمعیت به 90 میلیون نفر، به این ترتیب 27 میلیون تن محصول مصرف می شود و باید 23 میلیون تن صادر شود. ملاحظه می شود که رسیدن به این هدف بسیار سخت است، چراکه به پارامترهای بسیاری نظیر مواد اولیه، بازار، صادرات و ... وابسته است.راهکارهای لازم در خصوص کم کردن چالش ها یا برطرف کردن آن ها به جواب و حل چالش های فوق بر می گردد. اگر بتوانیم یکی، دو گزینه مهم چالش را کم کنیم سایر چالش ها خودبه خود حل می شوند.چنانچه بازارها نظیر ساختمان و بودجه عمرانی دولت فعال شوند و همچنین دولت بدهی خود را به بانک ها و شرکت های خصوصی بپردازد، به عبارت دیگر بانک ها امکان پرداخت تسهیلات داشته باشند و محصولات تولیدی کارخانه ها مشتری داشته باشد از این رکود خارج می شویم و رشد اقتصادی کشور افزایش می یابد. دولت متوسط رشد را در برنامه ششم 8 درصد در نظر گرفته است. تنها راه رسیدن به این رشد خارج شدن از شرایط رکود است. در ضمن با توجه به اینکه ایران در موقعیت استراتژیکی قرار دارد و دارای ذخایر عظیم انرژی است و کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان و همچنین کشور سوریه و یمن در آینده به مواد اولیه نیاز دارند بهتر است شرکت ها دید توسعه صادراتی داشته باشند تا توان رقابت با ترکیه، چین و هند را داشته باشند. احمد سعدی/ مدیرعامل مجتمع فولاد البرز غرب