صنعت فولاد یکی از اصلی ترین بخش های صنعت است که میزان مصرف آب زیادی دارد، میزان مصرف آب صنعت در مقایسه با بخش کشاورزی کمتر است ولی این مسئله باعث نمی شود اهمیت آب در صنعت و میزان مصرف آن را نادیده گرفت.
به گزارش پیام ساختمان، موضوع این است که کشور ما با بحران آب روبه رو است و ازآنجاکه بسیاری از شرکت های فولادسازی کشور در مناطق فلات مرکزی ایران واقع شده اند، راهکارهایی که بتوانند ما را در جهت بهینه سازی مصرف آب در این صنعت به پیش ببرد، ضروری به نظر می رسد.
بر اساس شاخص جهانی فولاد برای تولید هر کیلوگرم فولاد به 8 لیتر آب نیاز است که این شاخص در میان فولادسازان ایرانی به خاطر استفاده از فناوری های گوناگونی متغیر است؛ چراکه هراندازه فناوری ها بروز باشد، به همان اندازه نیز مصرف آب کاهش خواهد یافت.
ابوذر طاهری زاده، کارشناس ارشد مهندسی مواد و دکترای مهندسی مکانیک از دانشگاه ویندزر کانادا و عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی مواد و معاون آموزشی پژوهشکده فولاد در دانشگاه صنعتی اصفهان درباره میزان مصرف آب در صنعت فولاد و راهکارهایی برای بهینه سازی مصرف آب مطلبی ارائه کرد که می خوانید:
مصرف آب صنعت فولاد چقدر است؟
درباره صنعت فولاد میزان مصرف آب به ازای تولید هر تن فولاد خام به شدت به عواملی چون نوع فرآیندهای تولید، نرخ محصولات تولیدی و سطح فناوری های مورداستفاده در هر واحد صنعتی بستگی دارد.
در سال 2011میلادی یک ابر پروژه بین المللی درزمینهٔ مدیریت مصرف آب در صنعت فولاد با محوریت انستیتوی بین المللی آهن و فولاد و با مشارکت 29مجتمع بزرگ تولید آهن و فولاد از 5 قاره جهان با سطوح فناوری و نیز اقلیم آب و هوایی متنوع در طول دو سال اجرا شد.
حاصل این پروژه آمار و ارقام و اطلاعات طبقه بندی شده و متنوعی است که به عنوان ورودی برای استفاده و ارائه راهکارهای مؤثر و فراگیر در مدیریت بهینه مصرف آب در صنعت فولاد به کاررفته است.
همچنین در این پروژه سعی شده که با مقایسه الگوهای مصرف و راهبردهای مدیریت آب در هر یک از مجتمع ها یک نتیجه گیری جامع درزمینهٔ فناوری های کاهنده آب، بازیافت پساب و محیط زیست ارائه شود.
نکته مهم در این پروژه محدوده بسیار بازمصرف سرانه آب به ازای تولید هر تن فولاد در این شرکت ها است که از 1 تا 150 مترمکعب بر تن بوده است. به طور متوسط میزان مصرف سرانه آب به ازای تولید هر تن فولاد در میان تمام این شرکت ها چیزی حدود 28 مترمکعب بر تن بوده که از این میزان متوسط حدود 1/5درصد بازیافت شده و به خطوط تولید بازمی گردد و 3درصد به طورمعمول به صورت بخار و ضایعات دیگر هدر می رود و بقیه دورریز می شود.
به طورکلی مهم ترین موارد مصرف آب در صنعت فولاد عبارت اند از: خنک کاری، (تجهیزات، کوره ها، محصولات میانی تولیدشده آهنی و فولادی، کک فراوری شده و… ) منبع بخار مورداستفاده در فرآیند تولید یا نیروگاه های برق، کنترل، فرونشاندن و پاک سازی غبارها و گازهای آلوده کننده، تمیزکاری سطوح و زدودن پوسته های اکسیدی، محلول های خطوط اسید شویی، حلال محیط آبی به منظور روان کاری های روغنی یا پایه آب، غبارزدایی مواد اولیه و درنهایت مصارف شست وشو و...
مهم ترین پارامترهای مؤثر بر میزان مصرف آب برای تولید هر تن فولاد عبارت اند از: نوع محصولات، فرآیندهای تولید مورداستفاده در کارخانه برای تولید آهن و فولاد، سطح فناوری و نوع طراحی دستگاه ها و ماشین آلات در زمینه های مصرف آب و میزان بازیابی و تصفیه آب در سیستم تولید.
البته نکته بسیار مهم میزان آبی است که به ازای تولید هر تن فولاد با استفاده از سیستم های تصفیه پساب به سیستم برگردانده می شود. به طورکلی امروزه در تمامی کشورهای پیشرفته سعی بر آن است که میزان آب تلف شده در صنعت تولید فولاد (به صورت بخار دورریز یا پساب غیرقابل بازیافت) به حداقل میزان و درنهایت نزدیک به صفر برسد.
بزرگ ترین واحدهای مصرف کننده آب در صنعت فولاد به ترتیب عبارت اند از: واحد آهن سازی (کوره بلند)، واحد نورد گرم، واحد نورد سرد، واحد کک سازی، واحد کوره قوس الکتریکی، واحد ریخته گری پیوسته و بقیه واحدها.
به طورکلی تمامی راهکارها و برنامه ریزی های موجود و پیش رو برای مدیریت پایدار مصرف آب در صنعت فولاد را می توان به 3دسته اصلی زیر تقسیم بندی کرد: راهکارهای مؤثر در کاهش مصرف آب(Reduce)، راهکارهای مؤثر در استفاده مجدد و چندباره از آب در فرآیندهای مختلف تولید (Reuse) و درنهایت راهکارهای مؤثر در بازیافت آب یا تصفیه پساب تولیدی (Recycie). این استراتژی مدیریتی به 3استراتژی یا 3R معروف است.
راهبردهای کاهش مصرف آب در کارخانه های تولید فولاد
بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقات و مستندات ارائه شده در حال حاضر مهم ترین راهبردهای پیشنهادی برای کاهش مصرف آب در کارخانه های صنعتی تولید فولاد عبارت اند از:
1- استفاده هرچه بیشتر از سیستم های آبی با سیکل بسته یا نیمه بسته با راندمان بالا برای سیکل های خنک کاری فرآیندهای تولیدی یا نیروگاهی (برای مثال برج های خنک کننده)
2- استفاده نکردن از سیستم های در رو یا یک بارمصرف در خنک کاری تولیدی یا نیروگاهی
3- طراحی مدارهای سیکل آبی به منظور استفاده از آب خروجی واحدی به عنوان ورودی واحد دیگر با توجه به میزان کیفیت آب موردنیاز هر واحد
4- استفاده از سیستم های مؤثر و بروز بازیافت و تصفیه پساب تولیدی
5- جایگزین کردن یا افزودن فناوری های خشک یا بدون آب به جای سیستم های کنونی مثل، فرآیند خنک سازی کک بدون آب، گرانوله سازی خشک سرباره و بازیابی حرارتی و استفاده از غبارگیرهای خشک
درباره پروژه های توسعه ای صنایع فولادی که در حال برنامه ریزی برای انتخاب محل هستند، موارد زیر به طور حتم باید در هنگام تهیه طرح توجیه فنی و اقتصادی پروژه به منظور برخورد نکردن به مشکلات بعدی درزمینهٔ تأمین منابع آبی در نظر گرفته شوند:
1- انتخاب محل هایی با امکان دسترسی و تأمین حداقل میزان آب موردنیاز فرآیندهای تولید با نگاهی به آینده
2- استفاده از فرآیندها و فناوری های بروز و دارای کمترین میزان مصرف آب برای تولید
3- طراحی خطوط بر اساس پیش بینی سیکل های باز استفاده در خطوط مختلف تولید
4- پیش بینی و طراحی بر اساس سیکل های تمام بسته در حداکثر محل های قابل استفاده از این فناوری
5- پیش بینی واحدهای بازیافت و تصفیه پساب بروز و مؤثر در کنار طرح با ظرفیت و کیفیت مناسب
البته لازم به ذکر است برای انتخاب و اجرای هر یک از این راهکارهای ابتدایی تحقیقات و بررسی های علمی و کارشناسی جامعی روی نیازسنجی و امکان سنجی آن موارد از سوی متخصصان این امر انجام شود تا ضمن ایجاد کمترین تغییرات در سیستم فعلی با صرف کمترین هزینه ها بتوان به سازگارترین، بهینه ترین و مؤثرترین راهکار ممکن در جهت بهینه کردن مصرف آب در صنعت فولاد دست پیدا کرد.