کارگران و رویایی به نام مسکن

تأمین مسکن و سرپناه یکی از مهم ترین مسائل و موضوعاتی است که خانوارهای کم درآمد کشور ازجمله کارگران با آن مواجه هستند. این موضوع در شهرها نسبت به روستاها و در کلان شهرها نسبت به شهرستان ها، از اهمیت بالاتری برخوردار است. زندگی در کلان شهرها با درآمد پایین و کارگری میتواند دغدغه ها و مسائل جدی در تأمین مسکن ایجاد کند ، ازاین رو کارگران ساکن در کلان شهرهایی مانند تهران نه تنها هرگز نمیتوانند به خانه دار شدن فکر کنند، بلکه اغلب آنها در تأمین هزینه مربوط به رهن و اجاره مسکن نیز دچار مشکل هستند. پایین بودن درآمدهای کارگری نسبت به هزینه ها در کلان شهرها باعث میشود تا کارگران تمام و یا بخش قابل توجهی از درآمد ماهیانه خود را تنها در بخش مسکن هزینه کنند. درصورتیکه کارگران مجبور به صرف همه درآمد خود یا دست کم هزینه کردن همه حداقل دستمزد خود که امسال به میزان 609 هزارتومان تعیین شده در بخش مسکن شوند، قطعاً به انجام کارهای دیگری غیر از شغل اول خود برای تأمین هزینه های زندگی اقدام خواهند کرد. این گونه مسائل در یکی دو دهه اخیر به شدت به افت بهره وری نیروی کار، عدم دل بستگی به کار، حضور اجباری در محیط های کاری و دو یا چندشغله شدن نیروی کار کشور انجامیده است. درواقع نیرویی که مجبور است یک شیفت کامل را در طول ماه کار کند تا تنها بتواند هزینه رهن و یا اجاره مسکن را در کلان شهرها تأمین کند، چاره ای جز انجام کارهای دیگری اما با بهره وری پایین ندارد؛ به دیگر معنا برای چنین نیرویی دیگر بهره وری در کار اهمیت چندانی نخواهد داشت. طبق اعلام بانک مرکزی، هزینه مسکن از سبد معیشت خانوار تا 25 درصد کل هزینه ها را شامل میشود که این مسئله میتواند در مورد خانوارهای کارگری تا 100 درصد نیز باشد. همان گونه که عنوان شد در این صورت یا خود افراد مجبور به انجام کارهای دیگری خواهند شد و یا از خانواده کارگر، همسر و فرزندان نیز مجبور به اشتغال میشوند. در کنار اینکه دو و یا چندشغله شدن افراد در ایران طی دست کم 20 سال گذشته به نحو چشمگیری افزایشیافته، بازارهای غیررسمی کار نیز ایجادشده و افراد زیادی هستند که تلاش میکنند به هر نحوی که شده هزینه معیشت خود را تأمین کنند. واقعیت آن است که در شهری مانند تهران، کارگران و اقشار کم درآمد اغلب در حاشیه شهرها ساکن خواهند شد و این مسئله به پدیده حاشیه نشینی در کلانشهرها نیز منجر شده است. طی چند سال گذشته طرح مسکن مهر با هدف خانه دار کردن اقشار ضعیف و متوسط جامعه مطرح شد که چندان توفیقاتی دست کم در کلانشهرها نداشته است. هرچند طی سال های گذشته بعضاً آمارهایی از تشکیل تعاونیهای مسکن برای کارگران و اجرای برخی پروژه ها برای این قشر ارائه میشد، اما به صورت کلی مشخص نیست چند درصد از کارگران فاقد مسکن توانسته اند از این طریق صاحب خانه شوند. به بیان دیگر، طرحی که قرار بود جامعه هدف بزرگی از اقشار کم درآمد کشور ازجمله کارگران را موردحمایت قرار دهد، نتوانسته کمک چندانی به حل مشکل مسکن کارگران کند. طبق اعلام کارشناسان بازار کار، در حال حاضر بیش از 85 درصد کارگران کشور فاقد مسکن شخصی هستند و این مسئله میطلبد تا دولت یک نگاه جدی به تأمین مسکن کارگران داشته باشد. به تازگی علی ربیعی وزیر کار عنوان کرده دولت با طرح مسکن اجتماعی قصد دارد در این بخش وارد عمل شود، اما هنوز چیزی از شیوه انجام کار، نحوه مشارکت کارگران و دیگر مسائل مرتبط با این موضوع عنوان نشده است. وی همچنین اوایل امسال اعلام کرده بود: در سال جاری بودجه ای برای تأمین اجتماعی در نظر گرفته ایم که بتواند از محل منابع خود برای کارگران تحت پوشش آن واحدهای مسکونی احداث کنیم. ربیعی با اشاره به اینکه طرح مسکن امید در مرحله بررسی و تدوین سازوکارهای لازم برای اجرا است، گفت: برای ارائه واحدهای مسکونی به کارگران اولویت بندی میشود به طوریکه طرح مسکن امید با توجه به شرایط و ارزیابی محرومیت کارگران اجرایی خواهد شد. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره تعداد و نحوه اجرای این طرح بیان داشت: پس از تدوین سازوکارهای لازم، تعداد، نحوه واگذاری و احداث واحدهای مسکونی به کارگران مشخص خواهد شد. این طرح در هیئت مدیره و هیئت امنای سازمان تأمین اجتماعی به تصویب رسیده است. ایجاد صندوق مسکن برای کارگران و تأمین منابعی در آن برای کمک به خانه دار شدن کارگران نیز طرحی بود که بهار امسال ربیعی از اجرایی شدن آن خبر داده بود. وزیر کار ایجاد صندوق مسکن کارگران که قرار است 3 ساله منابع قابل توجهی را برای حل مشکل مسکن کارگران تأمین کند، را دستور رئیس جمهور عنوان کرده است. وزیر کار بند وظیفه اجتماعی را موضوعی میداند که برای اولین بار قرار است در بودجه اتفاق بیافتد که یکی از موضوعات قابل پیگیری در آن، بحث مسکن کارگران خواهد بود. غلامرضا عباسی با بیان اینکه 609 هزار تومان حداقل مزد حتی برای تأمین هزینه اجاره مسکن در حواشی شهرها نیز جوابگو نیست و سهم 25 درصدی مسکن از سبد معیشت خانوار به نظر غیرواقعی است و حداقل درباره کارگران نمیتواند اینگونه باشد، گفت: در دولت گذشته تنها حمایت از مسکن کارگری مطرح شد و اقدام عملی دراین باره صورت نگرفت. دبیرکل کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران اظهار داشت: در قالب حداقل دستمزد سالیانه کارگران 10 تا 20 هزارتومانی که بابت حق مسکن ماهیانه کارگران در نظر گرفته میشود چندان اهمیتی ندارد و نمیتواند کمکی به تأمین هزینه مسکن خانوار کارگری باشد. عباسی خاطرنشان کرد: وزیر کار گفته برای تأمین مسکن کارگران اقداماتی خواهد شد، اما در حال حاضر زندگی کارگران حتی در شهرک های اطراف کلان شهرها نیز با هزینه های بالایی همراه خواهد بود. در اطراف شهرها نیز کارگر باید برای اجاره مسکن دست کم 300 هزار تومان بپردازد که درواقع 50 درصد حداقل دستمزد وی خواهد بود. وی تأکید کرد: در حال حاضر، حداقل 30 درصد کل مشمولان قانون کار کشور حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار را دریافت میکنند که این موضوع میتواند دشواریهای جدی در تأمین مخارج زندگی برای آنها ایجاد کند.