هواکش و فن
هواکش و فن دستگاهی است که قابلیت جابجایی هوا،هوای آلوده یا دود را داشته باشد.هواکش ها را می توان به دو دسته 1- هواکش و فن های محوری 2-هواکش و فن های گریز از مرکز تقسیم بندی کرد.
در سال های میانی دهه 1330 اولین فروشگاه به نام هواکش ایندولا توسط آقایان ویکتور ابراهیمی و صالح چیتایات در خیابان سعدی افتتاح شد. فروشگاه ایندولا با تهیه و توزیع محصولات ایندولا اولین فروشگاهی بود که فقط به کار هواکش مبادرت کرد.
تاریخچه صنعت هواکش در ایران
از آن تاریخ تا دهه 1340 تعداد انگشت شماری دیگر به این کار روی آوردند که مهم ترین آن ها به شرح زیر است:
1- وجیه یاشار، خیابان شاه رضا ( انقلاب ) ، الکترو سهیل
2- یوسف ابراهیمی، خیابان شاه رضا ( انقلاب فعلی )، نوین فن
3- بوستانچی، خیابان پامنار، هواکش بوستانچی
4- مصطفی سلیمان زاده، خیابان تخت طاووس (شهید مطهری)، ایران فن
5- سید هاشم کرمانی ، خیابان سعدی، الکترواستیل
6- مالکی، خیابان شاه رضا (انقلاب)، هواکش مالکی
7- گارنیک، خیابان شاه رضا (انقلاب) نبش خاقانی، هواکش گارنیک
با آغاز دهه 1350 و به نظر نگارنده با آغاز لوله کشی گاز در تهران که مشترکین را موظف به استفاده از هواکش در محل نصب مشعل گاز و الزام سازمان محیط زیست که فروشگاه های مواد غذایی را مجبور به استفاده از هواکش نموده بود، تقاضا برای این محصول بشدت افزایش یافت و تعداد زیادی فروشگاه برای عرضه هواکش ایجاد شد.
سلیمان زاده در سال 1352 فروشگاه ایران فن را به شرکت ایران فن تبدیل و به دروازه دولت تغییر آدرس دادند. خانم یاشار که فرزندانش پس از تحصیلات عالیه از آمریکا مراجعت نموده بود (ادموند و امانوئل ثابت) اقدام به ثبت شرکت ایران ونتیلاتور نموده و فعالیت خود را در اخذ نمایندگی و پخش هواکش در سطح کشور از سال 1353 آغاز کردند. یکی از دلایلی که در حال حاضر دروازه دولت به بورس هواکش تبدیل شده وجود شرکت ایران فن و ایران ونتیلاتور (ایران هواسازان فعلی) در این محل بوده است.
محمدعلی خلیلی مقدم نیز شرکت استاندارد را در خیابان دروازه دولت (دکتر مفتح فعلی) تأسیس نمود (1355) در اواخر این دهه آقای کمال سلیمان زاده (پسرعموی آقای مصطفی سلیمان زاده) شرکت ایران پروانه را در خیابان شاه (جمهوری فعلی) راه اندازی کرد.
در اوایل دهه پنجاه واردکنندگان عمده برای اینکه در پرداخت سود و عوارض گمرکی و همچنین در کرایه حمل صرفه جویی نمایند اقدام به واردکردن قطعات هواکش نمودند که این اولین قدم درراه تولید بود. زیرا بلافاصله شروع به ساخت قاب های فلزی، توری های نگهدارندِ الکتروموتور و سپس پروانه و سایر متعلقات نمودند.
اگر شروع به تولید را در سال 1350 در نظر بگیریم، حدود سی سال از عمر این صنعت می گذرد و در این زمان کوتاه راه نسبتاً زیادی را پیموده است. تعداد عرضه کنندگان بیشمار و تعداد کارخانه ها و کارگاه ها افزایش چشمگیری داشته است. عرضه کنندگان در تهران بزرگ بین 350 الی 500 و تعداد تولیدکنندگان بین 30 الی 100 تخمین زده می شوند. متأسفانه آمار دقیقی در دست نیست، زیرا این صنف هنوز هم دارای شخصیت مستقل حقوقی نبوده و زیر نظر صنف الکتریک فعالیت می کند.