شن و ماسه از مصالح پایه و اساسی ساختمانی است و تهیه آن به شرط مرغوبیت و توجه به فاکتورهای خرید و فروش در قیمت تمام شده ساختمان تاثیر بسزایی دارد و این امر خود منوط به دانستن نکاتی چند است. به عنوان اولین نکته مشتری باید دقت داشته باشد که مصالح فروش به صورت تنی حواله ماسه از معدن خریداری می نماید و معدن دار به صورت تناژ هر بار از حواله مصالح فروش کسر می نماید.
در کلیه معادن باسکول رایگان جهت کامیون وجود دارد که بر اساس آن تناژ از حواله مصالح فروش کم می گردد. پس به زبان ساده بی معنی است اگر کامیونی که یک بار به طور رایگان در معدن باسکول شده است دوباره به باسکول دیگری مراجعه نماید و هزینه ای متقبل شود و بار را با باسکول غیر معدن به حضور مشتری ارسال نماید چنین بارنامه های قطعاً اشکال تناژی دارد.
در حالت دوم فرض می کنیم با باسکول معدن، بار ماسه یا شن یا آجر و غیره برای مشتری ارسال و تحویل شده است. در این حالت باید برگه باسکول دارای شماره تلفن و آدرس معدن باشد و آن شماره تماس نیز پاسخ گو باشد که مثلاً در تاریخ فلان از این حواله چقدر ترخیص بار گردیده است در غیر این صورت نیز مشتری باید بداند که تناژ باسکول درست نیست.
جنس شن و ماسه
شن و ماسه قسمت اصلی ساختن یک سازه بتنی را با توجه به مقاومت ساختمان های بتنی در مقابل عوامل جوی و عمر طولانی آن نسبت به ساختمان های فلزی و آجری تشکیل می دهد؛ لذا باید توجه کرد که جنس و خصوصیات مختلف شن و ماسه در هر ناحیه متفاوت است و از هر نوع شن و ماسه برای ساخت وساز نمی توان استفاده کرد. به این دلیل مطالعات انجام شده ممالک دیگر به طور کامل و دقیق برای ما قابل استفاده نیست. لذا در مملکت پهناوری مثل ایران شن، ماسه، حتی سنگ و خاک هر ناحیه باید به طور جداگانه موردمطالعه قرارگرفته و مشخصات معینی برای آن تهیه شود.
رسوبات آبرفتی جوان مهم ترین منابع تأمین شن و ماسه ساختمانی اند. این رسوبات به دلیل ناچیز بودن پیوند ذراتشان به یکدیگر به سادگی قابل بهره برداری اند. حدود نیمی از سطح کشور ما را رسوبات جوان متعلق به کواترنر با سنی کمتر از 2 میلیون سال پوشانده شده است. منشأ این رسوبات متفاوت است و تنها گروه های به خصوصی از آنها می توانند منبع تأمین شن و ماسه ساختمانی باشند. در این مطلب، نکات لازم جهت خرید شن و ماسه و توضیحات فنی در خصوص آن ارائه گردیده است. مطالعه این مطلب برای هر فردی که در صنعت ساخت وساز فعالیت می کند، توصیه می شود.
مهم ترین منابع تأمین شن و ماسه
شن و ماسه مورداستفاده در کارهای ساختمانی به دو گونه تهیه می شود. 1 ـ شن و ماسه طبیعی 2 ـ شن و ماسه شکسته.
1 ـ شن و ماسه طبیعی
هرسال پس از فصل بارندگی و طغیان رودخانه ها مقدار زیادی شن و ماسه در بستر رودخانه باقی می ماند که پس از کم شدن آب رودخانه ها این منابع در دسترس قرار می گیرد و این ماسه ها را پس از شستن و سرند کردن استفاده می شوند.
2 ـ شن و ماسه شکسته
تک سنگ های درشت را بعد از تعیین جنس آن در سنگ شکن های مختلف شکسته و خرد می شوند، آنگاه آنها را به وسیله الک های مخصوص دانه بندی نموده و به مصرف می رسانند.
ابعاد دانه ای شن مصرفی در ساختمان
عمده ترین ماسه تهیه شده در کارخانه های شن و ماسه صرف بتن می شود و قسمت کمتر آن صرف تهیه ملات می گردد. بزرگی دانه های مصرف شده در ملات با توجه به ضخامت ملاتی که زیر فرش موزاییک یا سنگ یا روی آجرچینی دیوار می کشند متفاوت است.
بزرگی بزرگ ترین دانه ماسه برای ملات و نماسازی نباید از نصف کلفتی لایه ملات که روی آجر می کشند بیشتر باشد و برای دوغاب پشت کاشی کاری و سنگ کاری نیز باید از دانه های کوچک تر استفاده کرد تا این دانه ها بتوانند همراه دوغاب سیمان به داخل بدنه سنگ با سیمان نفوذ کرده و موجب چسبانیدن آن به دیوار بشود.
در حدود 35 تا 40 درصد حجم ماسه های ملاتی را هوا تشکیل می دهد که قسمتی از این هوا باید پس از مخلوط شدن ماسه با سیمان به وسیله گرد سیمان اشغال شده و درنتیجه وزن مخصوص ملات بالا می رود و موجب یکپارچه شدن ملات و آجر روی آن می شود.
اگر مقدار ریزدانه های داخل سیمان (خاک) از مقدار معینی بیشتر باشد (در حدود 3 تا 4 درصد) این ریزدانه ها دور دانه های ماسه را گرفته و مانع آن می شود که دور دانه با سیمان گرفته شده و به دانه مجاور بچسبد و در نتیجه باعث پوکی ملات می گردد. البته ماسه کاملاً شسته و مناسب برای ملات به نسبت ماسه ای که دارای ریزدانه بیشتری باشد کمتر شکل پذیر بوده و پهن کردن آن روی دیوار یا زیر فرش کف احتیاج به نیروی بیشتری دارد و در نتیجه این ماسه موردقبول کارگران ساختمانی نیست. لذا برای مصرف این گونه ماسه ها کارگران ساختمانی از سیمان بیشتری استفاده می نمایند تا کمبود ریزدانه های ملات را به وسیله سیمان تأمین نموده و ملات شکل پذیرتری به دست آورند.
مواردی که نباید در ماسه و شن باشد:
مهم ترین ماده مضر برای شن و ماسه در بتن یا ملات، خاک رس است، زیرا خاک رس خاصیت مکندگی آب داشته و در حدود 8 برابر وزن خود آب می کشد. در نتیجه آب ملات را مکیده و آن را خشک نموده و مانع فعل وانفعالات طبیعی سیمان گشته، در نتیجه چسبندگی بین دانه ها به خوبی انجام نشده، قطعه پوک می شود و چنین قطعه ای باربری لازم را ندارد.
دیگر آنکه خاک رس موجود در ملات دور دانه های شن و ماسه را گرفته و مانع تماس آن با سیمان می گردد. بعضی از آئین نامه ها وجود 3 تا 5 درصد وزن خاک رس را در شن و ماسه مجاز می دانند. برای تعیین مقدار خاک رس و سایر ریزدانه ها باید از روش های آزمایشگاهی استفاده کرد.
محل های مصرف شن و ماسه در ساختمان:
لاوه بر مصرف شن و ماسه در ساختمان های بتنی، این مصالح در نقاط مختلف کلیه ساختمان ها مصرف دارد. از جمله در پی سازی قریب به اتفاق ساختمان ها که از دوطبقه بیشتر است از بتن استفاده می گردد. همچنین در ساختمان های آجری برای چیدن آجر از ملات ماسه و سیمان استفاده می نمایند. برای فرش موزاییک و نصب کاشی از ملات ماسه و سیمان استفاده می کنیم. همچنین برای دانه بندی کف فضاهایی که روی زمین ساخته می شود (همکف یا زیرزمین) برای آنکه از نفوذ رطوبت به سطح جلوگیری شود از شن با ابعاد مختلف استفاده می گردد و علاوه بر اینها برای محفوظ نگه داشتن لوله های تأسیسات که در ایران معمولاً از کف ساختمان عبور می کند علاوه بر ضدزنگ ـ پشم شیشه ـ نایلون پیچی روی لوله ها را با یک لایه ماسه غیرآهکی می پوشانند تا مواد آهکی که احتمالاً در پوکه یا ملات وجود دارد روی آن اثر نکند.
آزمایشاتی که باید روی ماسه انجام شود
برای داشتن یک بتن خوب و ملایم، باید روی دانه ها آزمایش های متفاوتی انجام شود که با تناسب محل سازه و استفاده ای که از آن می شود متفاوت باشد. مثلاً ماسه ای که برای پایه پل مصرف می شود باید از نظر مقاومت در مقابل نمک ها آزمایش شود، زیرا این پایه در معرض حمله شدید سولفات ها قرار دارد یا ماسه ای که برای ریختن قطعه بتنی که در راهرو یک محل عمومی مانند سینما، مدرسه یا بیمارستان مصرف می شود باید از نظر سایش آزمایش شود. ولی آزمایش تعیین درصد مواد خارجی، مخصوصاً درصد مواد آلی و همچنین درصد خاک رس برای تمام ماسه های طبیعی لازم است.
روش های آزمایشگاهی برای تعیین درصد سایش دانه های شن و ماسه موجود است که مشهورترین آن آزمایش لوس آنجلس است. بهترین روش برای تعیین مقاومت های یک توده شن و ماسه، آزمایش آن به طور عملی است. مثلاً اگر بخواهیم مقاومت ماسه را در مقابل سایش تشخیص بدهیم بهتر است با ماسه مورد آزمایش قطعه ای بتنی تهیه نماییم و آن را در محل پررفت وآمدی قرار بدهیم.
قیمت روز شن و ماسه
انواع شن و ماسه نام واحد نوع بسته بندی قیمت بلوکاژ سنگ دانه بندی شده تن فله ( ویژه مقاومت پی ) 25,000 شن بادامی 2٫0٫0 تن فله ( ویژه بتن ) 15,500 شن شسته عدسی 1٫0٫0 تن فله ( ویژه بتن و سنگ ) 13,500 شن مخلوط عدسی،بادامی،نخودی تن فله ( ویژه بتن ) 14,000 شن نخودی 1٫5٫0 تن فله ( ویژه بتن ) 14,000 ماسه شکسته خورده سنگ تن فله ( ویژه سنگ و بنایی ) 14,000 ماسه ملاتی (خاکدار) مخلوط خاک و ماسه تن فله ( ویژه بنایی ) 13,000 ماسه 1 بار شسته مخلوط تن فله ( ویژه سنگ و بنایی ) 15,000 ماسه 2 بار شسته طبیعی شماره 0,6 تن فله ( ویژه بتن ) 16,000 ماسه 2 بار شسته طبیعی شماره 0,7 تن فله ( ویژه بتن ) 17,000 ماسه 2 بار شسته طبیعی مخلوط 0,6 و 0,7 تن فله ( ویژه بتن ) 16,500