سیستم اعلام و اطفا حریق

سیستم اعلام و اطفا حریق

سیستم اعلام و اطفاء حریق سیستمی جهت به حداقل رساندن خطرات مالی و جانی ناشی از آتش سوزی و اطلاع رسانی به ساکنان می باشد و برای تشخیص آتش سوزی از اثرات سه گانه(دود و حرارت و شعله) استفاده میشود.

گروه تأسیسات:سیستم اعلام و اطفا حریق چنان سیستم پیچیده و جامعی است که عنوان آن در یک مقاله نمی گنجد. دستگاه های اعلام و اطفا حریق کارخانه ها، پالایشگاه ها، آزمایشگاه ها و ساختمان ها مطمئناً چنان گسترده است که در هر تعریف کلی از اعلام و اطفا حریق مطمئناً بسیاری از مسائل ناگفته می ماند. حرفه ای که چندین رشته مهندسی را درگیر می کند و همچنان نیز در حال تحول و پیچیده شدن و در نتیجه کارآمدتر شدن است. با اینکه لزوم به کارگیری آن مسلم است و در قوانین نظام مهندسی به رعایت حداقلی آن اشاره شده اما همان سیستم ساده نیز در اغلب ساختمان های کشور نادیده گرفته می شود که با وجود حوادثی مانند حادثه خیابان جمهوری جای سؤال دارد.
به سیاق شماره های پیش در این شماره به سراغ تولیدکنندگان و خدمات دهندگان رفتیم تا این مرتبه انواع سیستم های اعلام و اطفا حریق را تحت عنوان کالای برتر معرفی کنیم. بدیهی است مطالب عنوان شده نظرات شخصی مصاحبه شوندگان است و نشریه پیام ساختمان لزوماً با این نظرات موافق نیست.

انواع سیستم های اطفا حریق

به طورکلی سیستم های اطفا حریق به پنج دسته تقسیم می شوند: آبی، گازی، پودری یا آیروسل، فوم و مه پودر آب. برخی از کاربردهای سیستم آبی که برای اطفای حریق کلاس A و جهت خنک سازی کلاس های B و C استفاده می شود عبارتند از: ساختمان های اداری-مسکونی-تجاری، هتل ها، موزه ها، پارکینگ ها، ترانس های برق، تانک ها و مخازن نگهداری سوخت و مواد شیمیایی، کشتی ها، بنادر، انبارها.
سیستم هاى اطفا گازى نقش مهمى در مفهوم اطفا حریق دارند؛ به ویژه در مواردى که سایر اطفاکننده ها (به عنوان مثال سیستم های آبى) قادر به این کار نیستند. در سال های اخیر و پس از ممنوعیت هالون از سال 1994، تلاش هاى بسیارى جهت معرفى و به کارگیری گازهاى دیگر صورت گرفته است. سازمان های ISO و NFPA سیزده نوع گاز از انواع ساکن مانند آرگون و نیتروژن و مخلوط آنها و همچنین هیدروکربن های هالوژنه چون NOVEC 1230 و یا FM200 را معرفى نموده است. کاربرد آن معمولاً جهت اطفا حریق کلاس های A، B و E است.
در سیستم اطفا حریق اتوماتیک پودری (آیروسل) هر سیلندر آیروسل از ذرات بسیار ریز ترکیبات پتاسیم تشکیل می شود و به صورت حرارتی یا الکتریکی تحریک می شود. پس از تحریک، این ذرات از سیلندر خارج شده و با مخلوطی از گازها (اغلب CO2، N2 یا بخارآب) تشکیل ماده اطفاکننده را می دهند. ترکیبات پتاسیم جهت یونیزاسیون نیاز به کمترین انرژی را داشته و این انرژی از خود حریق جذب می گردد. سپس یون های پتاسیم با یون های به وجود آمده از حریق (O, H, OH) ترکیب شده و بدون کاهش اکسیژن، واکنش های زنجیره ای حریق متوقف می گردد. این سیستم تا به امروز تنها سیستم موجود در دنیاست که می تواند در 5 کلاس حریق A، B، C، E و F مورداستفاده قرار گیرد.
سیستم بعدی یعنی فوم مؤثرترین روش جهت اطفا حریق کلاس B (سوخت های مایع) است. همچنین در کلاس A نیز قابل استفاده است. کاربرد آن نیز برای انبارهای مواد شیمیایی، مخازن مواد نفتی و شیمیایی، آشیانه های هواپیما و هلیکوپتر، تأسیسات نفتی است.
اساس کار سیستم اطفا حریق اتوماتیک مه یا پودر آب همان گونه که از نامش برمی آید بر اساس تولید غبار آب (مانند مه) است که به صورت تولید ذرات ریز آب در محیط تحت حفاظت عمل می کند. قطر این ذرات بین 300 تا هزار میکرون است و باعث می شود هدایت الکتریکی آب از بین برود. در واقع این سیستم همانند سیستم اطفا آبی، خاصیت خنک کنندگی و همانند سیستم اطفا حریق گازی، مانع از رسیدن اکسیژن به حریق می شود.
به جز این سیستم های سیستم اطفا حریق اتوماتیک Vortex نیز به بازار آمده است که یک سیستم هایبریدی آب به همراه نیتروژن است.

مهم ترین عامل آموزش است

شمس از شرکت آتش ناک به مقوله آموزش همگانی در اطفا حریق اشاره می کند و می گوید: ضر ب المثلی در انگلیسی داریم که آتش خدمتگزار خوبی است اما ارباب بدی است. یعنی هر کجا که ما خطر آتش را جدی نگـیریم و یا آگاه به خطرات آن نباشیم هر لحظه ممکن است حریقی رخ دهد و هر آنچه را در پیرامون خود دارد بسوزاند.
وی افزود: در کنار تأسیسات و سیستم های اعلام و اطفا حریق و در کنار رعایت تمام اصول ایمنی ساختمان در هنگام ساخت باید آموزش های لازم برای ساکنان ساختمان دیده شود تا بتوانند استفاده بهینه را از این امکانات بکنند.
شمس ادامه داد: آتش ابتدا بسیار کوچک است ولی به صورت تصاعدی افزایش می یابد. اگر شخص آموزش دیده که ترس او از آتش هم ریخته باشد در همان لحظات اولیه بتواند آتش را خاموش کند حوادث ناگوار پیش نمی آید.
وی ادامه داد: اگر شهروندان به وظایف خود عمل کنند و وسایل کافی محصول تکنولوژی روز در دست داشته باشند و آموزش و تمرین صحیح و مداومی هم دارا باشند وسایل تنها کمک کار خواهند بود و حفاظت اصلی با خود اشخاص خواهد بود.
وی با اشاره به آیین نامه های اطفا حریق گفت: در این مورد متأسفانه سازمان آتش نشانی که خود متصدی اعمال و اجرای این آیین نامه هاست اسیر سنت گرایی است و آنچه تجویز می کند در واقع تجهیزات و سیستمی است که خود با آن آشنایی دارد. درحالی که بسیاری از سیستم ها هستند که کاربرد بهتری دارند ولی چون مردم و حتی متصدیان با آن آشنایی ندارند در این مورد سهل انگاری می شود.
شمس با تشبیه سیستم اطفا حریق به ارتش گفت: ممکن است کشوری برای ارتش خود خرج های زیادی کند و سرمایه زیادی را صرف این بخش کند که در نگاه اول معقول نمی نماید؛ اما هنگامی که جنگی روی داد نتیجه این سرمایه گذاری ها مشخص می شود. سیستم های اطفا حریق نیز همین مثل را دارد یعنی ممکن است هیچ گاه حادثه ای روی ندهد اما اگر روی دارد سیستم پاسخگوی آن حادثه باشد یعنی اول استانداردهای لازم ساخت رعایت شده باشد، تجهیزات اعلام و اطفا حریق دیده شده و از همه مهم تر ساکنین آموزش لازم در برخورد با آتش را دیده باشند. نتیجه همه هزینه ای که صرف شده مفید خواهد بود.
وی افزود: با این رویکرد نصب سیستم های اعلام و اطفا حریق حتی به صرف مالکان و سازندگان است.
شمس گفت: نداشتن آگاهی به رفتار آتش و ویژگی های ساختمانی از یک سو و گوناگونی و مغایرت فاحش حریق ها با هم از سوی دیگر، باعث می شود تا هرکس در مورد احتمال وقوع حریق و چگونگی پیش بینی های موردنیاز در ساختمان به طور متفاوتی اظهارنظر و داوری کند. سلیقه و عقیده مالک، طراح، سازنده، بازرس و مسئول ساختمان و دیگران ممکن است هرکدام از آنچه یک متخصص حفاظت از حریق یا یک آئین نامه نویس معتقد است، متفاوت و دیگرگونه باشد، معمولاً مردم به زیبایی و شکل ظاهری ساختمان، مقدار استفاده، جنبه های اقتصادی، بیشترین بهره برداری با کمترین هزینه و مسائلی از این دسته توجه دارند.

مربع آتش به جای مثلث آتش

پدرام ناصری، از شرکت کیمیا کارسیناس با اشاره به مثلث آتش که به سه جنبه لازمه برای وقوع آتش یعنی حرارت، سوخت و اکسیددهنده که معمولاً اکسیژن است، گفت: با حذف هر کدام از آنها می توان آتش را خاموش کرد ولی امروزه به مربع آتش اشاره می شود چراکه به عقیده کارشناسان تا واکنش این سه عامل با هم نباشد آتشی ایجاد نمی شود.
وی با اشاره به استانداردهای لازم در ساختمان برای ایجاد ایمنی در برابر حریق گفت: در تمام بناهای با ارتفاع چهار طبقه و بیشتر، بناهای با تصرف مخاطره آمیز و بناهای کسبی و تجاری که تعداد متصرفان آنها در طبقات بالای همکف بیش از 75 نفر و یا در زیر همکف بیش از 40 نفر باشد ، پلکان ها، رمپ ها و مسیرهای خروج (اعم از ورودی ها، هال ها، پاگردها و غیره) باید با دیواره های غیرقابل احتراق دارای 2 ساعت مقاومت حریق به طور کامل دوربندی و مجزا شوند. حداقل مقاومت این دیوارها در سایر بناها به استثنای خانه های یک یا دو خانواری یک ساعت است.
ناصری افزود: در موارد ویژه چنانچه حفاظت بیشتری لازم باشد مقدار مقاومت با نظر کارشناس حفاظت از حریق تعیین خواهد شد. در مورد اعضای سازه ای بنا که بار دیوارهای دوربندی و دیوارهای تقسیم یا بار سقف ها و کف های مربوط به قسمت های فوق الذکر را تحمل می کنند ، نیز باید دست کم به ترتیب 2 و 1 ساعت مقاومت حریق رعایت گردد.
وی با اشاره به قیمت نصب و اجرای سیستم اعلام و اطفا حریق در ساختمانی 5 طبقه گفت: سیستم اعلام حریق در ساختمان 5 طبقه 20 میلیون تومان هزینه در بردارد و سیستم اعلام حریق 10 میلیون تومان. متأسفانه سازندگان حاضر هستند میلیون ها و گاه میلیاردها تومان هزینه صرف کنند ولی هزینه ای از این بابت نداشته باشند.
وی گفت: آتش سوزی در پارکینگ ها باید اتوماتیک باشد. در این مکان با آتش سوزی خودرو روبرو هستیم که ممکن است به هر دلیل به وقوع بپیوندد و سیستم اتوماتیک روبه روی هر اتومبیل باید نصب شود.