هشدارسونامی بی آبی

* حال صنعت آب ایران خوب نیست. به رغم هشدارهای مسئولان وزارت نیرو و سازمان آب و فاضلاب کشور در مورد الگوی مصرف آب و صرفه جویی مصرف آب در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر مصرف آب رکورد زد. تنها در روز جمعه 19 اردیبهشت ماه شهر تهران 2 میلیون و 992 هزار متر مکعب آب را بلعید تا رکورد جدیدی در مصرف آب تهران ابتدای سال جاری تا کنون ثبت کند. روند مصرف همچنان رو به افزایش است و گویا هشدارهای مسئولان و تبلیغات هشدار دهنده رسانه ها نتوانسته در عادات روزمره شهروندان تأثیری بگذارد، به گونه ای که میزان مصرف تهرانیها در قیاس با روز مشابه سال پیش 8 درصد افزایش داشته و مصرف آب تهران از ابتدای سال جاری تا کنون جمعاً به 127 میلیون و 144 هزار متر مکعب رسیده است. جیره بندی آب جدی است هرچقدر که زمان میگذرد و به روزهای گرم و گرم تر سال نزدیک میشویم هراس از بیآبی بیشتر دامن مسئولان و مردم هشیار را میگیرد. همچون ساعتی شنی که بینندگان تنها در انتظار خالی شدن نیمه بالای آن هستند تا اتفاقی که نباید بیفتد روی دهد و آب در کلانشهرها و از همه هراس ناک تر کلانشهر تهران جیره بندی شود. سید حسین هاشمی استاندار تهران یکی از اشخاصی که از احتمال جیره بندی آب در صورت عدم همراهی مردم با صرفه جویی 20 درصدی خبر داده: « اگر مردم صرفه جویی نکنند، قطعاً با قطعی آب و جیره بندی مواجه خواهیم شد.» صرفه جویی 20 درصدی حاشیه امنی است که بسیاری از مسئولان آب استان تهران آن را عنوان کرده اند. کمبود یک میلیارد و 350 هزار متر مکعب محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران به کمبود یک میلیارد و 350 میلیون مترمکعبی آب در سال جاری اشاره کرده و گفته است «با صرفه جویی 20 درصدی میتوان از تابستان امسال بدون مشکل عبور کرد.» همه چیز در حد ایجاد توزان بین تولید و مصرف آب است. در سالی هستیم که میزان آب ورودی سدهای تهران بحرانیترین شرایط 46 سال گذشته قرار دارد و تهران در مقایسه با 80 سال گذشته جزو سال های کم بارش بوده است و گمان نمیرود در ماه های پیش رو تا پشت سر گذاردن تابستان نشانه ای از بارش های بیشتر وجود داشته باشد. تراکم جمعیتی که در 10 سال گذشته در تهران و شهرهای اقماری متراکم شد وظیفه آبرسانی برای این منطقه پرتراکم را به اگر نگوییم مهمترین به یکی از اساسیترین دشواریهای دولت در ماه های پیش و بدل خواهد کرد. خسرو ارتقایی مدیرعامل شرکت آب و منطقه ای تهران در گفتگو با سایت اطلاع رسانی وزارت نیرو (پاون) حجم ذخایر 5 سد تأمین کننده آب تهران در زمان کنونی را 534 میلیون متر مکعب عنوان کرد: حجم ذخایر سدهای تهران در زمان مشابه پارسال 760 میلیون مترمکعب بود که این امر نشان از کاهش 226 میلیون مترمکعبی در مقایسه با زمان مشابه پارسال دارد. وی نیز در این گفتگو بر صرفه جویی 20 درصدی در مصرف تأکید کرد و گفت: صرفه جویی 20 درصدی در مصرف که در سرانه هر فرد رقم ناچیزی است، می تواند مسیر بحران را عوض کند. 37 میلیون ایرانی در معرض بی آبی گرچه تهران یکی از استان هایی است که کمترین بارش کشور را دارد ولی اخبار بارش و اطلاعات حجم آب پشت سد ها در دیگر استان ها و سدهایی که شهرهای بزرگ کشور را تأمین میکند وضعیت خوبی را نمایش نمیدهد. به گفته رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در کنار تهران شهرهای اراک، اصفهان، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد دیگر شهرهایی هستند که هم اکنون نه در شرایط بحران بلکه در تنش آبی به سر میبرند. به گفته وی، در شرایط کنونی 37 میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض تنش آبی قرار دارند که این میزان 50 درصد جمعیت کشور را شامل میشود. به همراه این 10 کلانشهر 517 شهر نیز در شمار شهر های در معرض تنش آبی قرار دارند. به گفته رحیم میدانی«مصارف و منابع قابل تامین در این شهرها در نقطه سر به سر قرار دارد در حالی که باید 25 درصد ضریب اطمینان وجود داشته باشد.» رتبه چهارم در بی آبی زمستان سال 91 کمیته ای تحت نام کمیته بحران آب با تمرکز بر روی 9 شهر بزرگ کشور تشکیل شد. کمیته ای که حضورش امروز گویاتر و ضروریتر از سال 91 است. شاید تشکیل کمیته بحران در آن مقطع بی ربط با گزارش سازمان فضایی ناسا در مورد پدیده گرم شدن کره زمین و کمبود آب نبوده باشد. بر طبق آن گزرش ایران در رتبه چهارم، 45 کشوری قرار دارد که در 30 سال پیش رو در معرض خشکسالی قرار خواهند گرفت. وضعیت بغرنجی که در گفته های عیسی کلانتری رئیس خانه کشاورز و وزیر سابق جهاد کشاورزی از آینده خشکسالی و تولیدات کشاورزی هویدا است. میزان بارش ها در سال آبی 87-86 در کلان شهر تهران حدود 337 میلیمتر بوده که در سال آبی 93-92 به 246 میلیمتر رسیده است. آمارهای موجود نشان میدهد در سال آبی 92-91 میزان بارندگی در شهر شیراز حدود 432 میلیمتر بوده که در سال آبی جدید به حدود 299 میلیمتر کاهش پیدا کرده است. در مشهد نیز میزان بارش ها از 212 میلیمتر به حدود 142 میلیمتر رسیده است. در یزد به عنوان یکی از کم بارش ترین شهرهای ایران اوضاع بدتر است و میزان بارش ها از 85 میلیمتر در سال آبی گذشته به نصف کاهش پیدا کرده است. در اصفهان که مردم آن سال هاست به خشک بودن زاینده رود عادت کرده اند نیز شرایط مشابهی حاکم بوده و حتی در شهری مانند تبریز هم که در آب و هوای مرطوب و نیمه بارانی قرار گرفته، میزان بارش ها از 233 میلیمتر به 155 میلیمتر کاهش پیدا کرده است. ارزان همچون آب شاید یکی از بزرگترین مشکلاتی که مسئولان آب و وزارت نیرو به آن بارها اشاره کرده اند در اختیارگذاشتن آب ارزان قیمت در دست مصرف کنندگان باشد. ارزش مالی خود عامل مهمی در هدایت نحوه مصرف است و در ادبیات اقتصاد مصرف بر آن تأکید میشود. اما تاریخچه یارانه ها و نزول ارزش پایه پولی کشور باعث شد که به نادرستی قیمت آب شرب بهداشتی آنقدر پایین رود که در مواردی حتی برای شست و شوی خودرو از آن استفاده میشود. قیمت آب به همراه دیگر کالاهایی که مشمول یارانه میشوند تبدیل به کلاف سردرگمی شده است که تنها برنامه ای اصولی در کنار کارشناسان و مسئولان با اراده و جسور یارای باز کردن آن را خواهد داشت . مصرف ایران 2 و نیم برابر دنیا کارشناسان جامعه شناسی اقتصادی میگویند تدوین الگویی با عنوان الگوی مصرف برای خانوارها اشتباه است چرا که این الگو متناسب با شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مالی هر خانوار متفاوت خواهد بود. گرچه در این گفته نکته ای وجود دارد اما شرایط خشکسالی ایران تدوین الگوی مصرف را نه تنها برای خانوارهای ایرانی بلکه برای بخش دیگر به ویژه بخش کشاورزی اجتناب ناپذیر کرده است. بیتوجهی به بهره وری و صرفه جویی باعث شده سرانه مصرف در ایران بسیار بالا باشد. علیرغم قرارگیری کشور در مدار مناطق کم باران جهان تا کنون عنایت شایسته ای به روش های صرفه جویی که در کشورهایی مانند یونان و اسپانیا با میزان بیشتر بارش معمول بوده نشده است. بیتوجهی به این امر موجب شده سرانه مصرف آب در ایران 5