دوراهی سرمایه گذاری پیش روی فعالان اقتصادی

تولید شمش فولاد به دلیل نیاز به سرمایه گذاری هنگفت و سود کم، رغبتی برای سرمایه گذاران بخش خصوصی ایجاد نمی کند و تنها دولت است که نسبت به تأسیس کارخانه های تولید شمش مبادرت می نماید. از این رو سرمایه گذاران بخش خصوصی ترجیح می دهند، سرمایه خود را به بخش نورد اختصاص دهند و همین امر سبب گردیده که به واردات بیلت و اسلب محتاج باشیم. در بخش اول گفتگو با فریال مستوفی، عضو کنسرسیوم اجرایی و هماهنگ کننده فاینانس 7 طرح فولادسازی استانی کشور و پیمانکار ساخت کارخانه های شمش فولاد، به روند اجرای این پروژه ها و مشکلاتی که در این زمینه پیش آمده بود پرداختیم. از آنجا که وی نایب رئیس کمیسیون سرمایه گذاری اتاق بازرگانی تهران ، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران و ایران، نایب رئیس اتاق ایران و چین ، رئیس کمیسیون سرمایه گذاری اتاق ایران و چین است، علاوه بر فولاد در زمینه سرمایه گذاری نیز با وی گفتگویی داشته ایم که باهم می خوانیم. پیام ساختمان: شما همیشه به سرمایه گذاری در تولید علاقه مند بوده اید، چرا تولید در کشور با چالش های بسیاری مواجه شده است؟ برای جذب سرمایه گذاری چه داخلی چه خارجی، پیش نیازهایی مطرح می باشد که می توان اولین پیش نیاز آن را "دارا بودن جاذبه های سرمایه گذاری" نام برد. ایران کشوری است که جاذبه های گردشگری ندارد ولی سعی می نماید به یک کشور توریستی و گردشگری تبدیل شود. از این رو با توجه به این مهم بایستی چنین مطرح کرد که آیا در شرایط کنونی اقتصاد ما، جاذبه های لازم برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی وجود دارد؟ شرایط نامساعد واحدهای صنعتی و تولیدی و شرایط حال حاضر کسب و کار در کشور، بهترین گواه برای عدم وجود جاذبه سرمایه گذاری در ایران، می باشد و این درحالیست که بدلیل بالا بودن نرخ بیکاری، نیاز به سرمایه گذاری به ویژه در بخش تولید کالا و ارائه خدمات به شدت احساس می شود. برای ایجاد بستر مناسب جهت سرمایه گذاری در تولید ابتدا بایستی از سرمایه گذار بخش خصوصی حمایت های لازم به عمل آید. به طوری که دولت بایستی برای تولید ثروت و حمایت مادی و معنوی از سرمایه گذاران داخلی و خارجی اقداماتی جدی لحاظ نماید و این در حالیست که نه تنها شاهد تقویت این بخش نیستیم بلکه در مواردی با ایجاد موانع جلوی رشد و توسعه این بخش توسط دولت گرفته شده است. پیام ساختمان: مهمترین عامل برای ایجاد فضای مناسب جهت تولید و کسب و کار مولِد چیست؟ از مهمترین عوامل تأثیرگذار در عدم ایجاد فضای مناسب برای سرمایه گذاری، تصویب قوانین و مقررات متعدد و بی ثبات می باشد. در هیچ نقطه از دنیا، قوانین عطف به ماسبق نمی شوند چرا که مردم ، شرکت ها ، نهادها بر مبنای قوانین و مقررات وضع شده، می توانند برای سرمایه گذاری و تعریف طرح توجیهی اقدام نمایند و اگر قرار باشد قوانین جدید مرتباً به گذشته ارجاع شوند، چگونه می توان فضایی مطمئن ایجاد کرد و اعتماد سرمایه گذار را جلب نمود. علاوه بر نبود ثبات در قوانین، تصویب قوانین و مقررات متعدد نیز چالش دیگری است که یک سرمایه گذار با آن روبه رو است. برای مثال یک شبه و بدون اطلاع قبلی تصمیم و اعلام می گردد که تعدادی از کالاها دیگر نمی توانند صادر شوند و بالعکس واردات تعداد دیگری از کالاها مجاز نمی باشد. آیا اصولاً به این نکته توجه می شود که این گونه مصوبات و بخشنامه ها چه مشکلات و مصائبی را برای یک تولید کننده ایجاد می کند. در سال گذشته بیش از 1600 بخش نامه و آیین نامه ابلاغ شده است، سؤال من این است که چرا این همه بخش نامه و آیین نامه ضد و نقیض، پشت سر هم به صورت دستپاچه صادر می شود؟ متأسفانه عدم مطالعه و درک صحیح از شرایط، باعث گردیده هیچ ثباتی در قوانین وجود نداشته باشد و همین مهم سبب بی اعتمادی بازار و سرمایه گذار گردیده است. پیام ساختمان: با این حساب در آینده نقدینگی به سمت تولید جذب می شود یا در بازارهای موازی رسوب خواهد کرد؟ فقدان یک استراتژی و نقشه جامع سرمایه گذاری و عدم حمایت عملی در امر هدایت سرمایه گذاران، منجر به رشد فعالیت های غیر مولد به اشکال گوناگون شده است. به صورتی که بخش های غیر مولد، نه تنها در خدمت تولید کشور از جمله بخش صنعت قرار نگرفته اند، بلکه به عنوان رقیب این بخش سبب انتقال سرمایه و تضعیف صنعت کشور شده است. روند تولید یک فرآیندی پیچیده می باشد و نیاز به پشتکار، استمرار و پیگیری دارد وقتی یک سرمایه گذار برای تأسیس یک واحد تولیدی باید مشکلات متعددی را رفع نماید و در نهایت به نتیجه دلخواه خود نرسد، ترجیح می دهد به فعالیت های کم دردسر و گاه پرسود روی بیاورد. از طرف دیگر نبود ارز، کمبود مواد اولیه، مشکلات واردات و از همه مهمتر عدم وجود محیط امن دست به دست هم داده اند تا سرمایه گذاری و نقدینگی به جای سوق یافتن به سمت تولید به بازارهای دیگر اختصاص یابد. اگر شرایط به همین صورت باقی بماند، مسلماً نقدینگی موجود در بازارهای غیر مولد باقی خواهد ماند. اما با روی کار آمدن دولت جدید این امید می رود که شرایط اقتصادی بهتر شود اما نباید انتظار داشت که یک شبه این تغییرات رخ دهد. پیام ساختمان: می دانیم که تولید به تأمین مالی نیاز دارد اگر سرمایه ها به جای بازارهای مالی در بازارهای موازی متمرکز شود چگونه می توان از تولید حمایت کرد؟ اگر سرمایه گذاری را به دو صورت "مستقیم" و "غیر مستقیم" تقسیم نماییم، شاهد هستیم برخی افراد به شکل مستقیم سرمایه گذاری می نمایند و این به معنای تأمین مالی یک پروژه یا به عبارت دیگر طرح اقتصادی می باشد. در حالت دوم مردم با پس انداز دارایی های خود در بانک ها، اقدام به سرمایه گذاری می نمایند و این همان "سرمایه گذاری غیر مستقیم" است تا پس اندازهای مردم در طرح های تولیدی از طریق بانک ها سرمایه گذاری شود. مشکلات بی شماری در سرمایه گذاری مستقیم وجود دارد که در بالا به اهم آنها اشاره کردم. در سرمایه گذاری غیر مستقیم نیز مشکلاتی وجود دارد. وقتی نرخ سود بانکی از نرخ واقعی تورم پایین تر است، چطور می توان انتظار داشت که مردم پول خود را در بانک سرمایه گذاری نمایند. از سوی دیگر شاهد هستیم بانک ها مجبور می گردند به جای سرمایه گذاری در طرح هایی که توجیه اقتصادی دارند، نسبت به سرمایه گذاری در پروژه های غیر تولیدی به طور مثال بازار مسکن به منظور کاهش حاشیه ریسک و دست یافتن به سود بیشتر، اقدام می کنند، زیرا حتی پروژه هایی که در ابتدا توجیه اقتصادی دارند، به دلیل عوامل متعدد، در ادامه راه از توجیه اقتصادی بازمی مانند. پیام ساختمان: افزایش نرخ سود سپرده های بانکی موجب افزایش تورم می شود حال آنکه تورم ضد تولید است، این کار چگونه بدون افزایش تورم امکان پذیر است؟ کاهش نقدینگی یکی از راه های کاهش تورم در ایران است ولی با کاهش نقدینگی، شرایط اقتصادی کاملاً متأثر خواهد شد، لذا دولت باید برنامه ریزی جامع و کاملی را طرح ریزی نماید چه در دوران رکود و چه در دوران رونق قابل اجرا باشد. موارد دیگری که به کاهش تورم منجر می شوند را می توان چنین برشمرد: مدیریت بودجه دولت به جهت اجتناب از ایجاد کسری بودجه، مدیریت نقدینگی از طریق انتشار اوراق مشارکت، نظام مند کردن بازار غیرمتشکل پولی، ساماندهی معوقات بانکی، مدیریت بازار ارز، تدوین سیاست هایی که به منظور افزایش بهره وری و رونق بخش تولید داخلی. پیام ساختمان: آیا همه مشکلات برای بهبود کسب وکار و رونق تولید در همین موارد خلاصه می شود؟ مسلماً خیر ولی موارد مذکور اهم این مشکلات می باشند و با بررسی و به کار بردن راهکارهای منطقی می توان گام بزرگی در بهبود فضای کسب و کار و رونق بخش تولید برداشت. از دیگر مواردی که معتقدم می تواند به بهبود شرایط اقتصادی کمک کنند را به اختصار بیان می کنم ؛ ایجاد شرایط یکسان و عادلانه برای همه اقشاری که در اقتصاد ایران نقش دارند، تأمین امکانات مالی اثر بخش به واحدهای تولیدی، ایجاد زیر ساخت های هدفمند توسط دولت جهت جذب سرمایه های داخلی و خارجی، انضباط مالی دولت از طریق تنظیم صحیح بودجه و اجتناب از تداوم کسری بودجه ، کنترل و کاهش هزینه های جاری سازمان ها، استفاده مناسب از درآمدهای نفتی جهت سرمایه گذاری در تولید، ایجاد ثبات در تصمیمات مدیریتی، پرهیز از اتخاذ سیاست هایی که موجب واسطه گری می شوند.