وقتی تغییرات منتقدان را کنار می گذارد

گزارشی به سفارش دولت استرالیا تحت عنوان تحقیق واربورتون (Warburton inquiry) نشان می دهد که انرژی های نو جایگزینی برای تولید برق حرارتی و زغال سنگ است و ارزش ژنراتورهای کنونی را کم خواهد کرد. سؤال اساسی اینجاست که آیا انرژی تجدید پذیر راه حلی برای مشکل اقتصاد وابسته به کربن است؟ برای اینکه راه حل را پیدا کنیم ارزش این را دارد که به ایده «اداره بدون کاغذ» بیندیشیم. ایده ای که در ابتدا خیال پردازانه می نمود ولی بعدها شعاری تجاری و بعدتر به مایه خنده و استهزاء تبدیل شد، اما اینک بعد از چهار دهه رنگ واقعیت به خود می گیرد. توسعه کامپیوتر کوچک و پردازشگرهای کلمات در دهه 1970 هدایتگر برخی متفکران روشن بین بود که دریابند سرانجام این وسایل همان نقشی را در دفاتر ادارات بازی خواهند کرد که در آن زمان در کارهای عددی مانند امور حسابداری و توسط کاغذ انجام می شد. نخستین مرتبه این جمله «اداره بدون کاغذ» در مقاله ای به نام «دفاتر اداری در آینده» در مجله بیزینس ویک (Businessweek) در سال 1975 کار برده شد. بیست سال بعد وقتی رایانه های شخصی همه جا را به تصرف درآوردند، ایمیل صورت عمومی به خود گرفت و هزینه ذخیره این نامه ها به نحو اساسی کاهش یافت، به نظر می رسید فرصت مناسبی برای تحقق این ایده باشد. اما طرفداران استفاده از کاغذ به بهانه اینکه با شیوه قدیم آشنایی دارند به این ایده فشار آوردند. کاغذ امکانات جالبی دارد که توسط هیچ سیستم کامپیوتری قابل بازتولید نیست. در هر نوری قابل خواندن بوده و قابل حمل به همه جا است و در آرشیوهای امن تا ابد باقی خواهد ماند. برای مدتی انتقاد مخالفان به جا بود. مصرف کاغذ به صورت ثابت بالا می رفت و آتشی بود بر نوشته های گزارش «دفاتر اداری در آینده». دستگاه های کامپیوتر ناگهان هرکدام به دستگاه پریینتر مجهز شدند. واکنش به این شکست را می توان در انتشار مقاله ای تحت عنوان «افسانه دفاتر اداری بدون کاغذ» یافت، جایی که آبیگال سِلِن و ریچارد هارپر این ایده را با کلمات استهزا آمیز به طنز کشیدند. بعد از گذشت چند سال از آن مقاله استهزاآمیز مصرف کاغذ هم اکنون در دفاتر اداری کمی کاهش یافته است. با مانیتورهای اصلاح یافته و نرم افزارهای بهتر، کاربران به مراتب در خواندن صفحه کامپیوتر راحت تر هستند و ارتباطات الکترونیکی به صورت روال دفاتر اداری درآمده است. آخرین داده های سال 2011 نشان می دهد که مصرف کاغذ به ازای هر نفر به پایین ترین سطح خود نزول یافته است و به رکورد سال 1965 دست یافته است. دلایلی هست که انتظار کاهشی بیش از این را داشته باشیم. درس های برای انرژی نو انرژی های نو با تراژدی یکسانی مواجه بوده و شاید حتی روند اتفاقات در آن کمی آهسته تر است. مانند ایده دفاتر بدون کاغذ نسخه هایی از انرژی نو برای نخستین بار در دهه 1970 و در بحبوحه نگرانی های محیط زیستی مربوط به افزایش مصرف نفت در آن دهه به وجود آمدند. رویای تأمین انرژی از منابع پاک به مجرد کاهش محسوس قیمت نفت از میان رفت و زغال سنگ دوباره به عنوان منبعی برای انرژی در نظر گرفته شد. حتی علیرغم پیشرفت سریع، فن آوری های جایگزینی مانند انرژی بادی و سلول های فتوولتائیک هرگز با تکنولوژی مرجع انرژی قابل رقابت نیستند. در چند سال گذشته قیمت انرژی خورشیدی به 1 دلار به ازای هر وات کاهش یافته و به عنوان منبعی ارزشمند محسوب می شود، قیمت انرژی بادی نیز به صورت رقابت پذیری درآمده و به مانند ایده دفاتر بدون کاغذ صداهای مخالف نیز بلند شده است. یک موسسه آمریکایی بر روی آنچه «هزینه های نرم» می نامد، متمرکزشده و کار آن بازاریابی و پروانه دادن به حجم زیادی از راه اندازی های انرژی در ایالات متحده است. انتقادات دیگر به طبیعت بینابین انرژی نو در مقایسه با جریان یکنواخت انرژی هایی که از یک منبع نیروگاهی باید تأمین شوند مانند زغال سنگ و یا انرژی هسته ای متمرکز است. تولیدکنندگان برق این موضوع را مطرح می کنند که صاحبان خانه های دارای سلول های خورشیدی به جای اینکه مصرف کننده انرژی شوند خود به فروشنده آن تبدیل شده اند. اشکالاتی که به ایده« دفتر اداری بدون کاغذ» وارد است واقعیتی را بازتاب می دهد که قابل تعمیم به انرژی نو است. سیستم عرضه برق و ساختار قیمتی حال حاضر بر اساس منابع موجود ساختاریافته است. مهم تر از منابع تولید و عرضه ثابت انرژی بر اساس زغال سنگ و انرژی هسته ای در ساعات آخر شب که به آن نیازی نیست به اصطلاح اقتصادی دچار بی فایدگی می شوند و همین وضعیت در ساعات پیک مصرف ایجاد می شود. ساختار قیمتی پایین تر در ساعاتی که درخواستی برای آن نیست برای فروش همین برق ایجادشده است. مطمئناً این ساختاری قیمتی در سیستمی که به انرژی های نو وابستگی زیاد دارد تغییر گسترده ای ایجاد می کند و مشکلات ساختاری بیشتری همچنان از سیستم جدید بیرون می آید که این مشکلات مهم باید حل شود. از همه مهم تر مشکلات تکنولوژیکی و چالش های مالی و چالش های مربوط به نگهداری آن است که باید حل شود. بااین حال علیرغم دفاتر اداری با مصرف زیاد کاغذ، انرژی های فسیلی رو به اضمحلال می رود و در آخر شاید ما برای محیط زیست جهانی پایدار چاره دیگری نداشته باشیم. جان یوجین ترجمه از نشریه گاردین 11 سپتامبر 2014