هزار راه نرفته وزارتخانه های خسته

هزار راه نرفته وزارتخانه های خست در خبرها می شنویم که «ایران هم صادرکننده برق به همسایگان است و هم نیروگاه هایش با کمبود منابع مالی مواجه هستند. ایران می تواند صادرکننده آب باشد اما با کم آبی باید مقابله کند.» به همین فهرست باید مشکلات تأمین مالی وزارت خانه های دیگر مانند نفت را نیز افزود که برای توسعه طرح های بزرگ ملی به ویژه در پتروشیمی به منابع مالی نیاز مبرم دارند.از طرف دیگر ما مردمی هستیم که منابع انرژی را به درستی استفاده نکرده و در خانه ، خودرو و حتی کارخانه های خود با اسراف انرژی سرمایه های خویش را نابود می کنیم. بیایید بحث را در دو بخش مصرف و تولید انرژی تقسیم کنیم. اصل این صحبت که فرهنگ مصرف از جمله انرژی در ایران نیاز به اصلاح دارد قبول. این هم درست که هزینه های استمرار این روند به حدی است که حتی اگر دولت در شرایط سخت تحریم هم نبود قادر به تأمین مالی این مسیر سراسر نادرست نبود. به این فهرست بیفزاییم سایر مواردی که در خصوص مصرف و آلودگی و کم آبی گفته می شود. همه آنها درست اما، مگر این موارد به ملت مربوط است. قبل از آنکه بگوییم در اروپا چه کرده اند تا به اینجا که می بینید رسیدند باید به این نکته برسیم که مثلاً اگر مردم بخواهند چه تصمیمی می توانند اتخاذ کنند تا مصرفشان کاهش یابد. آیا مردم می توانند تحقیقات آکادمیک یا آزمایشگاهی انجام دهند تا با راه های کاهش مصرف آشنا شوند؟ آیا بعد از آشنایی می توانند امکانات لازم را برای تغییرات ضروری در زندگی روزمره خود ایجاد کنند؟ و ده ها سؤال بی پاسخ دیگر که می توان مطرح کرد. این سؤالات و صدها هزار سؤال دیگر در مدیریت ساخت وساز آن هم در مجلس و وزارتخانه های مربوطه نهفته است که باید ساخت و سازهای کشور را به سمتی هدایت می کردند که مردم به صورت طبیعی از منابع کشور بهینه استفاده کنند. این چه مصیبتی است که برای حل مشکل آلودگی و کمبود منابع و مانند آنها تنها بر افزایش هزینه ها تاکید شود؟ دقیقاً چنین دیدگاهی به مانند همان سیاست هایی است که دهه های قبل و تنها برای ایجاد جذابیت عوام فریبانه قیمت گذاری های آب و انرژی کشور را کمتر از سایر کشورهای منطقه برنامه ریزی کرده بود. با این حال افزایش قیمت حامل های انرژی به این دلیل بی بدیل نمی تواند راهکار کاهش مصرف باشد که بدون این مؤلفه مهم و نقشی که در زندگی شهری دارد، کسی را یارای قطع مصرف آن نیست. تنها می توان با استفاده از راهکارهای علمی و به ویژه تجهیز وسایل مصرف کننده انرژی به فناوری روز از میزان مصرف انرژی کاست. نمونه آن را در ترکیه و آمریکا می توان دید که گران ترین قیمت ها را دارند و البته مصرف آنها در مقایسه با اروپاییان بسیار بیشتر است. آیا اروپا الگوی مسئولان است به حذف لامپ های تنگستنی از بازار اروپا نگاه کنید؛ این نوع لامپ ها را دیگر در این قاره نمی توانید بخرید یا بفروشید حتی ببینید. دولت های اروپایی بعد از تدوین راهبردهایی همراه با نقشه راه برای چند سال اطلاع رسانی کردن، همزمان تولید انبوه این لامپ ها را در داخل این اتحادیه چندملیتی با ارائه کمک های فنی و مالی (تسهیلات) فراهم کردند. سپس به فرهنگ سازی درباره مصرف لامپ های کم مصرف اقدام کرده و در نهایت برای آنان که گوش به صحبت کسی نمی دهند به اجبار متوسل شده و لامپ های پرمصرف نسل ادیسون (تنگستنی) که بیش از 95 درصد گرما تولید و برق را اتلاف می کرد از بازار جمع آوری و دستور منع تولید و واردات آنها را صادر کردند. آنها در مورد اجرایی شدن روش های کاهش مصرف انرژی همین روش را در خصوص گرمایش ساختمان ها و نیز روشنایی معابر عمومی و پلکان ساختمان ها نیز از سامانه های تایمر دار یا چشم الکترونیکی اجرا کردند. پیاده سازی روش های تولید و عرضه شیرآلات و دوش هایی که مصرف آب تصفیه شده را کاهش می دهد یا سامانه های آبیاری جدید ( قطره ای و افشانه ای و ...) نیز بر همین شیوه متکی بود. اگر به کشورهای پیشرفته اشاره می شود آیا بهتر نیست که ابتدا با دقت در کار همان الگو نگریسته شود سپس عنوان شود که میزان مصرف و صرفه جویی در اروپا و ... چه میزان است؟ حالا مسئولان اگر می توانند به مردم بفرمایند کدام اقدام را برای کاهش اتلاف آب و انرژی با استفاده از فناوری جدید و مدیریت اجتماعی و هدایت بازاری انجام داده اند؟ بهتر نیست، ابتدا مسئولان رهیافت های خروج از بحران را طراحی کرده و سپس الگوهای جهانی و غربی را بر زبان جاری کنند؟ البته این انتقاد به مسئولان به هیچ وجه به معنی نفی نقش مردم در کاهش مصرف انرژی و مجاز دانستن آنها در اتلاف منابع تمام شدنی کشور نیست. صد البته، که مردم در رویکرد به مصرف صحیح و در سنگر مبارزه با اسراف همواره پیشگام تر از مسئولان بوده اند و انتظار می رود این بار و پس از اجرای مرحله دوم هدفمندی هم نقش خود را به رخ مسئولان بکشند.