برنامه ریزی بر اساس آمایش سرزمین باشد

رضا گلین شریف دینی احداث کانال یا آبراه قابل کشتیرانی بین دریای خزر و خلیج فارس زیباترین نوستالژی کسانی است که در فلات مرکزی ایران زیست می کنند. این احساس رویاگونه، زمانی که به شمال یا جنوب کشور مسافرت می کنید بیشتر از همه پدیدار می شود... طرح انتقال آب دریای خزر به مناطق مرکزی کشور و اتصال آن به خلیج فارس با هدف مقابله با بیابان زدائی و توزیع عادلانه منابع آبی، اگرچه در سال های اخیر مطرح شد ولی پیشینه این طرح را باید در گذشته های دور و قبل از انقلاب جستجو کرد. طی سالیان متمادی کارشناسان زیادی روی این طرح کار کردند ولی هر بار بنا به دلایل مختلف از جمله مخاطرات زیست محیطی، عطای کار را به لقایش بخشیدند. این در حالی است که یکی از راه هایی که می توانیم دریا را به مناطق خشک کشور بیاوریم، آب آن را بنوشیم، کشاورزی کنیم و در زیباترین حالت به قایقرانی و تفریح بپردازیم، احداث کانال یا آبراه مشترک است، منوط بر اینکه قبل از انتقال آن را شیرین کنیم تا منابع آب های زیرزمینی آسیب نبینند. رئیس سازمان بنادر و دریانوردی که مسافرت های زیادی را تجربه کرده و کشورهای زیادی را از نزدیک دیده است، می گوید:«احداث کانال بین دریایی خزر و خلیج فارس موضوع تازه ای نیست. مشابه این طرح در سایر کشورها مورد مطالعه و بهره برداری واقع شده است. برای مثال، می توان به کانال «قره قوم» در ترکمنستان اشاره کرد که برای انتقال آب دریای خزر به داخل کشور احداث شده و علاوه بر مصارف شرب و کشاورزی، قابلیت کشتیرانی هم دارد.» مهندس عطاء الله صدر، تاکید می کند:«آب زندگی بخش است، علاوه بر آن عامل اصلی توسعه اقتصادی محسوب می شود. اگر به تاریخ گذشته و حال دنیا توجه کنیم شهرهای بزرگ و مراکز صنعتی در کنار رودها احداث شده اند. کشور ایران (به جز شمال و جنوب) دستش از منابع آبی کوتاه است و تراکم جمعیت در همه نقاط کشور یکسان نیست. این در حالی است که بسیاری از ذخایر معدنی کشور در جاهایی واقع شده که در آنجا آب به اندازه کافی وجود ندارد.» به اعتقاد صدر، ما برای توسعه نیازمند اجرای طرح های بزرگ و تأثیرگذار هستیم، بنابراین باید انتقال آب خزر را به فال نیک بگیریم، با این شرط که قبل از هر اقدامی با کمک کارشناسان جنبه های مختلف طرح بررسی شود. مسئولان باید آمایش سرزمین را در دستور کار قرار دهند و ذخایر آبی کشور، میزان بارندگی ها و... را در نظر بگیرند. وزارتخانه های نیرو، کشاورزی و از همه مهم تر سازمان محیط زیست می توانند به صورت تخصصی به این موضوع بپردازند. رئیس سازمان بنادر و دریانوردی تصریح می کند:«سازمان محیط زیست مرجع رسیدگی به مسائل زیست محیطی بوده و قانوناً مسئول است و اگر با اجرای طرحی مخالفت کرد، مجریان مربوطه نمی توانند برخلاف آن عمل کنند. بنابراین وزرات نیرو باید طرح انتقال آب خزر را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داده و سلامت زیست محیطی آن را تضمین کند.» صدر با تاکید بر رعایت جنبه های زیست محیطی در اجرای پروژه های عمرانی می گوید: «به لحاظ مهندسی اجرای هیچ کاری غیرممکن نیست ولی مسئله اصلی فراهم کردن امکانات و رعایت استانداردهای زیست محیطی است. شما دریاچه ارومیه را در نظر بگیرید؛ برداشت های غیرمجاز از سرچشمه های بالادست و همچنین احداث سدهای بی رویه، مشکل بزرگی برای اکوسیستم دریاچه ایجاد کرد تا جایی که بخش اعظم دریاچه خشک شد و اکنون نمک برجای مانده هنگام باد و توفان، طبیعت اطراف را تهدید می کند. بنابراین موضوع اصلی در انتقال آب دریای خزر چگونگی شیرین کردن آن است. اگر این کار در مبداء انجام شود امکان بازگشت نمک و شوری آب وجود دارد، در چنین مواقعی استفاده از آب شیرین کن های صنعتی و استحصال جداگانه نمک از آب، بهترین راهکار بوده و صرفه اقتصادی دارد. به گفته این مقام مسئول، درآمدهای حاصل از فروش منابع زیرزمینی باید در جاهایی هزینه شود که دارای ارزش افزوده است و از سود حاصل از آن برای اداره کشور استفاده کنیم. همه اینها به تصمیمات کلان کشور بستگی دارد. در گذشته سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور نقش موثری در این خصوص ایفا می کرد این سازمان باید احیا شود زیرا برای اجرای بهتر و سریع تر سند چشم انداز توسعه کشور نیازمند طرح های کارشناسی شده و مصوب هستیم. وظیفه شرعی ماست که در راه تحقق برنامه های تعیین شده بکوشیم. با تک روی به جایی نمی رسیم، مسیرها باید مشخص شود و بر اساس برنامه و طرح آمایش سرزمین، ابتدا توسعه منطقه ای مورد توجه قرار گیرد و سپس به توسعه سایر بخش ها بپردازیم.