تاور کرین، جرثقیل و بالابر
تاورکرین ،جرثقیل و ،بالابر از جمله ماشین هایی هستند که برای جابجایی (بالا کشیدن یا پایین آوردن)و حمل بارهایی که از توان طبیعی انسان خارج است از آنها استفاده می شود .،جرثقیل در واقع یک نوع ماشین ، دکل یا سازه مرتفعی است که توسط طناب و قرقره برای بالا یا پایین آوردن اشیا از آن استفاده می شود .تاورکرین جرثقیل ساختمانی است، در حقیقتتاورکرین یک شکل مدرن از ،جرثقیل است که اجسام سنگین را تا ارتفاع معینی بالا برده و سپس اقدام به جا به جایی آن در شعاع های گوناگون می کند.،بالابر به ماشینی گفته می شود که به منظور حمل بار و نفر، یا کار در ارتفاع و یا در خطوط تولید جهت انتقال بار و هم سطح سازی به کار می رود.
امروزه کمتر کوچه و خیابانی را در سطح شهر می بینید که حداقل یک کارگاه ساختمانی به همراه یک تاور کرین در آن وجود نداشته باشد. حتی در گوشه و کنار خیابان های اصلی و شلوغ هم این غول پیکران سر به آسمان کشیده مشاهده می شوند.
به دنبال سیاست های مسئولان مبنی بر اینکه برج سازی یک نیاز شهری است، ساخت بلندمرتبه ها هم پرقدرت تر از گذشته ادامه دارد. فارغ از اینکه این سازه های بلند چقدر در قالب نظام برنامه ریزی شهری قرار دارد، اما تاورکرین ها یا جرثقیل های برجی از لوازم ثابت و رایج در کنار این ساختمان سازی های بلند هستند.
جرثقیل
انواع جرثقیل چیست و کاربردهای آنها کجاست؟
جرثقیل انواع متفاوتی دارند که هرکدام بسته به نوع و کاربردشان در عملیات های مختص به خود بکار گرفته میشود.
بطور کلی میتوان یک دسته بندی کلی ارائه کرد ، جرثقیل های ثابت و متحرک و سقفی
جرثقیل ثابت:
جرثقیل های ثابت به جرثقیل هایی گفته میشود که فضای حرکتی آنها محدود میباشد ، از این دسته میتوان به جرثقیل های برجی اشاره نمود.
جرثقیل برجی یا جرثقیل های دکلی:
اینها نوع مدرنی از جرثقیل ها هستند که به شکل ترازو ساخته می شوند. در مواقعی که این نوع جرثقیل را روی زمین نصب می کنند، بهترین ترکیب از نظر ارتفاع و ظرفیت بلند کردن اجسام به دست می آید. بیشترین کاربرد این نوع از جرثقیل ها در مورد ساختن ساختمان های بلند است.
جرثقیل های سقفی:
جرثقیل سقفی برای جابه جایی قطعات و لوازم در سالن ها و مکان های دارای سقف استفاده می شود.
خصوصیات جرثقیل های سقفی:
برای نگه داری جرثقیل سقفی هزینه کمی نیاز می باشد.
جرثقیل سقفی می تواند به تمام نقاط به طور مستقل دسترسی پیدا کند.
برای تعمیر جرثقیل سقفی هزینه ای که باید پرداخت شود کم است.
جرثقیل سقفی باعث صرفه جویی در انرژی خواهد شد.
بهترین گزینه برای جابه جایی قطعات که دارای وزن سنگین می باشند جرثقیل سقفی خواهد بود.
برای استفاده از جرثقیل سقفی نیازی به مهارت خاصی نبوده و خیلی راحت انجام می شود.
جرثقیل سقفی نیز خود به چند نوع تقسیم میشود که در مقاله ای بطور مفصل به آن خواهیم پرداخت
انواع جرثقیل سقفی:
سقفی یک پل
سقفی دو پل
سقفی آویز
مونوریل
جرثقیل های متحرک:
ابتدایی ترین نوع جرثقیل شامل تیرچه های فولادی است که که از ابتدا پهن و رفته رفته نازک می شوند و بر روی سکوی متحرکی سوار شده اند. سکویی که جرثقیل بر آن سوار می شود خود می تواند به صورت ریلی یا توسط چرخ حرکت کند و یا حتی یک تراکتور یا کامیون باشد. تیرچه ها در انتهای خود توسط یک سری لولا و اتصالات محکم شده و می توانند توسط کابل یا جک های هیدرولیکی بالا و پایین بروند.
جرثقیل موبیل یا جرثقیل های سوار شده بر روی کامیون:
جرثقیل هایی که روی کامیون های با تایرهای لاستیکی نصب می شوند قابلیت تحرک بسیار بالایی دارند. در این مورد از یک سری پایه های فرعی افقی یا عمودی استفاده می شود تا در موقع بالا کشیدن اجسام توسط جرثقیل به حفظ تعادل دستگاه و پایداری آن کمک می کند.
اینها جرثقیل هایی هستند که بر روی کفی یک کامیون که از تایرهای لاستیکی برخوردار است، نصب می شود و مخصوص کاربرد در مناطق برون جاده ای طراحی شده است. در اینجا هم تعدادی پایه کمکی عمودی یا افقی در نظر گرفته می شود که به تعادل مجموعه حین بلند کردن اجسام کمک کند. انواع جرثقیل ها تنها دارای یک موتور هستند که هم وظیفه حرکت دادن بازوهای جرثقیل را به عهده دارد و هم نیروی رانشی کفی را تامین می کند. در این نوع از جرثقیل معمولا به جای اینکه موتور روی یک کامیون نصب باشد، روی خود کفی نصب می شود.
جرثقیل های بازو کنار
به نوعی از جرثقیل گفته می شود که از یک بازوی خمیده هیدرولیک نصب شده بر روی یک کامیون یا تریلر تشکیل شده است و برای بلند کردن اجسام و سوار کردن آنها روی تریلر استفاده می شود. هنگامی که از این جرثقیل ها استفاده می کنیم امکان جادادن قطعات زیادی کنار یکدیگر در یک فضای کوچک را به دست می آوریم.
تاورکرین
عملکرد جرثقیل های ساختمانی(تاورکرین)
تاورکرین ها، جرثقیل های ساختمانی هستند که برای جابجایی مصالح در ساختمان های بلند بکار گرفته می شوند. این نوع دستگاه به طور استاندارد می تواند وزنی کمتر از مجموع وزن اجزای خود را در هر نوبت جابجا کند، به این صورت که اجسام را صدها متر بالا می برند و می توانند به فاصله دوری انتقال دهند. از تاورکرین برای بلند کردن فولاد، بتن، ابزارهای بزرگی مانند ژنراتورها و مشعل های استیلنی و انواع مختلفی از مواد ساختمانی دیگر استفاده می کنند.
این جرثقیل های ساختمانی بیشتر از کشورهای همسایه به ویژه امارات به کشور وارد می شوند. هرچند بسیاری از این جرثقیل ها استانداردهای لازم را نداشته یا ممکن است عمر مفیدشان تمام شده باشد. در حال حاضر خریداران، جرثقیل های دست دوم را از کشورهای همسایه نظیر دبی خریده و به پیمانکاران داخلی می فروشند.
ایمنی در نصب و استفاده از تاورکرین ها
اما فارغ از نقش کلیدی تاورکرین ها در خط ساخت یک پروژه، ایمنی در نصب و استفاده از این غول پیکرها بسیار قابل اهمیت است. چراکه این روزها حوادث ناشی از سقوط جرثقیل های ساختمانی اتفاقی است که موج جدیدی از نگرانی ها را برای ساکنین مجاور این غول های آهنین ایجاد کرده است. شهر تهران در ماه های اخیر شاهد تکرار حوادث ناشی از سقوط جرثقیل بوده که خسارات مالی و جانی به دنبال داشته است.
پیشتر رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران عنوان کرده بود که طبق بررسی ها مشخص شده بیشتر تاورکرین ها مشکل استاندارد دارند و در هنگام ورود به کشور به استاندارد آنها توجه نمی شود. به گفته دنیامالی عمده این تاورکرین ها حتی کمربند استاندارد هم ندارند و گواهینامه های سلامت که برای آنها صادر می شود اغلب به صورت غیرحضوری است. درحالی که مؤسساتی که این گواهینامه را صادر می کنند باید به صورت چشمی و با تجهیزات مناسب به صورت حضوری تست این دستگاه ها را انجام دهند.
موضوع دیگر در بررسی حوادث این تاورکرین ها عدم توجه به اپراتورهاست. در مواقعی که این دستگاه ها از کار روزانه آزاد می شوند باید ترمز آن هم آزاد باشد تا اگر وزش باد ناگهانی رخ داد دستگاه درجه ای آزادی حرکت داشته باشد درحالی که ترمز اکثر دستگاه ها قفل می شود و با وزش باد خم شده و واژگون می شوند.
کدام مسئول نظارت می کند
گفته می شود، سازمان استاندارد، سازمان نظام مهندسی، شهرداری و حتی سندیکای پیمانکاران در این موضوع مسئول هستند. هر چه هست می بایست مسئولان ذی ربط رفتار سخت گیرانه تری در حوزه تجهیزات و ملزومات ساخت وسازها به ویژه در بلندمرتبه سازی ها داشته باشند، آن هم در شرایطی که در هر کوچه و پس کوچه تنگی یک تاور برای ساخت یک برج 12 طبقه مستقر شده است!
رئیس سازمان نظام مهندسی معتقد است: بالاترین قانونی که در این زمینه وجود دارد؛ مقررات ملی ساختمان است که بحث مسئولیت ایمنی ساختمان را صراحتا بر عهده سازنده و پیمانکار گذاشته است.
بیطرف با اشاره به صدور گواهینامه استاندارد در مراکز تست تاورکرین ها از سال 85 به بعد در ایران می گوید: با دریافت گواهی سلامت این جرثقیل ها می توان از بسیاری از حوادث جلوگیری کرد. او همچنین بر لزوم عدم ورود جرثقیل به محدوده بیرون از کارگاه ساختمانی برای بلند کردن بار تأکید کرد. روشن است که این مسئولیت بر عهده سازنده و مجری ذیصلاح است به گونه ای که پیش از راه اندازی باید جزئیات را به طراح اعلام کند تا مسیر مانور جرثقیل بر اساس آن طراحی شود.
مسیر تأیید سلامت تاورکرین ها
تاورکرین ها فی ذاته از مطمئن ترین تجهیزات کارگاهی به شمار می روند و چنانچه استانداردها را تأمین کنند یکی از مهم ترین دستگاه های کارگاهی خواهند بود اما متأسفانه تاورکرین های موجود اغلبشان فاقد گواهینامه فنی هستند. طبق آخرین آمارها 970 تاور در شهر تهران وجود دارد که 653 دستگاه از آنها فعال هستند.
بیشترین تاورکرین های موجود در شهر تهران در منطقه یک و 22 و کمترین آنها در مناطق 19 و 20 شهرداری تهران در حال فعالیت هستند. از این تعداد در حدود 29 درصد دارای گواهینامه سلامت دستگاه بوده و 37 درصد کاربران دستگاه از صلاحیت حرفه ای برخوردارند. همچنین 143 دستگاه، تولید سال های 1990 و 2000 میلادی هستند و بیشترین فراوانی برای دستگاه های تولید سال های 1980 تا 1990 میلادی است.
کاربر تاورکرین باید گواهی خود را از سازمان فنی و حرفه ای دریافت کند ضمن اینکه گواهی عدم اعتیاد وی و همچنین گواهی سلامت وی نیز باید دریافت شود. همچنین مهندس ناظر وظیفه دارد که تا موارد مربوط به تأمین ایمنی در کارگاه را کنترل کند، در زمان اجرای مرحله فونداسیون و مرحله اجرای سیستم ارت، کنترل های لازم را انجام دهد و همچنین گواهینامه های کاربر را موردبررسی و کنترل قرار دهد.
چه باید کرد؟
اما با وجود این مراحل همچنان شاهد سقوط تاورکرین های دارای گواهینامه و تهدید جان شهروندان هستیم این امر نشان می دهد باید بازرسی های مستمر برای صحت و ایمنی این دستگاه ها انجام گیرد. به عنوان نمونه می توان جلوی واردات جرثقیل های دست دوم را گرفت، یا حداقل تک تک اجزا و قطعات این نوع دستگاه های وارداتی توسط سازنده دستگاه بررسی شود. همچنین، لازم است دستورالعمل یا آیین نامه هایی تعیین شود تا استفاده از تاورکرین ها قانونمند باشد.