فن کویل

فن کویل چیست؟

فن کویل یکی از دستگاه های سرمایش و گرمایش و به طورکلی تهویه مطبوع در ساختمان های مسکونی، تجاری و صنعتی است .قطعات تشکیل شده یک فن کویل ، شامل فن کویل گرمایش و سرمایش، فیلتر هوا، شیرفلکه و شیر هواگیری است و درجه حرارت این دستگاه ها به وسیله ترموستات و مقدار رطوبت و مقدار هوای فن و هوای تازه کنترل می شود. فن کویل یک دستگاه دو فصلی است که هم برای گرمایش و هم برای سرمایش و معمولاً به دو صورت استفاده می شوند، در حالت اول فن کویل فقط گرما و سرمای موردنیاز را تأمین می کند و هوای تازه از طریق کانال های توزیع هوا در سطح محل موردنظر منتشر می شود.
فن کویل سیستم تهویه مطبوع است که با عبور هوا از کویل مسی حاوی آب سرد و گرم ، عمل تامین سرمایش و گرمایش را انجام می دهد.فن کویل دستگاهی است که از کویل های (لوله های) گرم، سرد و یک فن و موتور و دریچه تشکیل شده است.فن کویل ها به خاطر سادگی مقرون به صرفه تر از استفاده از سیستم های کانالی یا حرارت مرکزی که با هواساز کار می کنند، می باشند. اگر چه به دلیل قرارگیری در محیط سر و صدای زیادی دارند. فن کویل ها به دو حالت افقی و عمودی نصب می شوند.

یکی از دستگاه های سرمایش و گرمایش و به طورکلی تهویه مطبوع در ساختمان های مسکونی، تجاری و صنعتی فن کویل است که آغاز فصل گرما بازار آن هم گرم می شود. در ادامه سلسله گزارش های نشریه پیام ساختمان تحت عنوان "کالای برتر"، مشخصات انواع دستگاه های فن کویل را بررسی می کنیم. گفتنی است، مطالب عنوان شده اظهارات فعالان تولید و توزیع این محصول بوده و نظر نشریه پیام ساختمان نیست.

نحوه کار

هر فن کویل بسته به نوع آن دارای یک یا چند عدد فن است. کار فن، گرفتن هوای محل و عبور آن از روی کویل و به جریان انداختن هوا در محل است. کویل نیز قطعه ای است که در زمستان آب گرم و در تابستان آب سرد در آن به جریان می افتد و وظیفه انتقال گرما بین آب و هوا را بر عهده دارد، به منظور بیشتر شدن سطح تبادل حرارت بین آب وهوا، پره هایی بر روی آن نصب می کنند.
فن کویل ها معمولاً به این صورت کار می کنند که یک یا چند ردیف کویل مسی دارای پره آلومینیومی یا مسی در زیر یا پشت فن قرار دارد. به کویل هر فن دو لوله متصل می شود که عبارتند از لوله ورود آبگرم به بویلر در زمستان یا آب سرد چیلر در تابستان و لوله مخصوص برگشت به موتور خانه مرکزی. اگر از فن کویل برای سرمایش در تابستان نیز استفاده می شود، برای تخلیه آب ناشی از تقطیر بخار آب موجود در هوا بروی فن کویل از یک لوله تخلیه از جنس گالوانیزه استفاده می شود.

کاربری انواع فن کویل ها

سعید زینالی از نمایشگاه مرکزی LG انواع فن کویل به 4 نوع تقسیم بندی می کند: نوع اول کاسه تی است که می تواند یک طرفه، دو طرفه یا حتی چند طرفه باشد و به چند سو دهش داشته باشد. این نوع از فن کویل داخل سقف کاذب قرار می گیرد. کاسه تی که خودش چند مدل دارد کاسه تی چند طرفه کاسه تی دو طرفه و کاسه تی یک طرفه که همگی داخل سقف کاذب قرار می گیرد. نوع دیگری از فن کویل که آن هم داخل سقف کاذب قرار می گیرد به آن فن کویل توکار معروف است.
وی ادامه داد: نوع دیگر فن کویل دیواری است که شکلی همانند اسپیلیت دارد. مدل آخر هم همان شکل قدیمی فن کویل است که روی زمین نصب می شود.
زینالی افزود: برای محل های آموزشی و اداری بهتر است که تهویه از سقف صورت گیرد؛ در چنین جاهایی فن کویل کاسه تی مصرف بیشتری دارد. در منازل معمولاً از از فن کویل های سقفی توکار بالای درها استفاده می کنند. مدل های زمینی نیز بیشتر در ساختمان های قدیمی مرسوم بوده، البته هم اکنون در ادارات از فن کویل های دیواری و زمینی به صورت تلفیقی استفاده می شود.

نکات مهم در جانمایی فن کویل ها

یک کارشناس فروش این نوع محصولات در خصوص جزئیات این نوع دستگاه ها، گفت: قطعات تشکیل شده یک فن کویل ، شامل فن کویل گرمایش و سرمایش، فیلتر هوا، شیرفلکه و شیر هواگیری است و درجه حرارت این دستگاه ها به وسیله ترموستات و مقدار رطوبت و مقدار هوای فن و هوای تازه کنترل می شود.
بهمنی افزود: ازلحاظ نوع سرمایش و گرمایش هم فن کویل در سه نوع دو لوله، سه لوله و چهار لوله هستند. نوع دو لوله آن، یک لوله رفت و یک لوله برگشت است، سه لوله آن، دارای یک لوله آب گرم ورودی، یک لوله آب سرد ورودی و یک لوله مشترک و نوع چهار لوله، آن دارای دو لوله برای آمدن آب به کویل ها و دو لوله برای برگشت آب است.
وی توضیح داد: فن کویل چهار لوله می توانند هم زمان آب سرد و گرم را وارد کویل های خود کنند بنابراین با این نوع فن کویل می توان بخشی از یک محیط را سرد و بخش دیگری را گرم کرد. درحالی که فن کویل دو لوله در یک زمان تنها می توانند برای سرمایش و یا گرمایش استفاده شوند.
این کارشناس فروش همچنین توصیه کرد: خریداران باید قبل از خرید و سفارش فن کویل موردنیاز، چپ یا راست بودن محل اتصال لوله های ففن کویل را مشخص کرده باشند و اینکه مطلع باشند، نصب فن کویل به جای رادیاتور فقط در صورتی امکان پذیر است که لوله های مربوطه از کف واحد خارج شده باشند نه از دیوار پشت.
بهمنی تأکید کرد: در اکثر بازدیدها معمولاً الکتروموتورهایی را مشاهده می شود که براثر عدم سرویس به موقع نیم سوز و یا سوخته بودند بنابراین مصرف کنندگان حتماً باید قبل از شروع فصل تابستان یا شروع فعالیت سیستم سرمایشی اقدام به سرویس دستگاه های خود کنند.
بر اساس توصیه های او، خریداران هنگام نصب ترموستات های فن کویل باید چند نکته مهم را در نظر داشته باشند، یکی اندازه گیری ولتاژ ساختمان، انتخاب یکرنگ سیم ها بارنگ های سیم الکتروموتور، جداسازی سیم های مرتبط با الکتروموتور فن کویل قبل از نصب، رعایت ارتفاع و دوری مجاز ترموستات از محل استقرار ففن کویل و اینکه محل نصب ترموستات دیواری نباید نزدیک به دستگاه های گرمایشی و یا سرمایشی باشد.

مزایا و معایب سیستم فن کویل

یزدان دوست یکی دیگر از فعالان این نوع محصول در اشاره به نحوه کار ففن کویل، گفت: فن کویل یک دستگاه دو فصلی است که هم برای گرمایش و هم برای سرمایش و معمولاً به دو صورت استفاده می شوند، در حالت اول فن کویل فقط گرما و سرمای موردنیاز را تأمین می کند و هوای تازه از طریق کانال های توزیع هوا در سطح محل موردنظر منتشر می شود.
وی افزود: در حالت دوم علاوه بر تأمین گرما و سرمای موردنیاز، هوای تازه هم تولید می کند، به این صورت که هوای تازه را از طریق دریچه پشت فن کویل گرفته و در محیط پخش می کند.
او بابیان اینکه فن کویل روی دیوار یا در نزدیکی سقف نصب می شود، توضیح داد: در ففن کویل که فقط برای تأمین گرما استفاده می شوند چون فاصله پره های کویل زیاد است، نیازی به استفاده از فیلتر پارچه ای نیست.
یزدان دوست، گفت: اما در ساختمان های قدیمی و محیط های پر گردوخاک برای جلوگیری از گردوغبار در فن کویل استفاده از فیلتر ضروری است.
این فروشنده در ادامه با اشاره به مزایا و معایب سیستم فن کویل، گفت: از مزایایی این دستگاه این است که فضای کمتری می گیرد، تهویه مطبوع در ساختمان را به راحتی انجام می دهد، فضای زیاد کانال کشی حذف می شود، امکان کنترل دمای هر اتاق به طور جداگانه وجود دارد.
وی در توضیح معایب این نوع سیستم هم اظهار داشت: از معایب آن، این است که تعمیر و نگهداری کار می برد، اگر از طریق هواساز مرکزی رطوبت زدایی نشود در مناطقی که رطوبت بالاست، کنترل رطوبت خوب نیست. بنابراین، در ساختمان هایی که نیاز به کنترل دقیق مقدار هوای تازه و رطوبت است، این سیستم مزیت چندانی ندارد.
او همچنین برای خرید فن کویل دست دوم که بسیاری برای خرید آن اقدام می کند، توصیه کرد: هرچند محصول دست دوم بوده و برخی احتمال خوب کار نکردن آن را می دهند، اما اول اینکه تمامی تولیدکنندگان فن کویل به نوعی دستگاه های خود را ساخته و یا می سازند که قادر به بازسازی و تعمیر و نوسازی باشند به این ترتیب، می توان پس از خرید اقدام به تعویض قطعه کرد.
یزدان دوست افزود: اگر کویل براثر ضربه و یا فرسودگی دچار مشکل شده، یا اینکه کویل آن مسدود شده و سیال به راحتی در مدار جریان ندارد و یا شیلنگ های ورود و خروج پوسیده شده و کلید سه دور فن کویل نیز دچار خرابی شده، یا اینکه درون موتور آن ایجاد صدا می کند، حتماً باید به آن رسیدگی شود.
به گفته او، مشتریان قبل از چانه زنی برای تعیین اجرت ابتدا بدون چون وچرا نصب دستگاه خود را باید به نصابی بسپارند که از طرف شرکت سازنده دستگاه آمده باشد تا توسط او فن کویل از گارانتی شرکت سازنده با اماواگر روبه رو نشود. ضمن اینکه قطعات مصرفی باید در بازار شناخته شده باشد.
وی در خصوص قیمت این نوع دستگاه ها در بازار نیز گفت: به عنوان مثال فن کویل های سقفی توکار از 6,600,000 ریال تا 28,800,000 موجود است، در فن کویل های زمینی دیواری، از 9,500,000 ریال تا 14,350,000 ریال، همچنین فن کویل های دیواری اسپلیتی از 12,900,000 ریال تا 14,900,000 و نهایتاً فن کویل های کاستی سقفی آن هم از 12,600,000 ریال تا 16,900,000 ریال که در برندهای مختلف کمی قیمت ها بستگی به نوع کارایی آن متفاوت است.

مصرف یک آمپری هر فن کویل

زینالی در مورد مصرف انرژی در فن کویل گفت: فن کویل ها تنها تبادل حرارت را انجام می دهند. خود فن کویل ها مصرف انرژی بسیار پایینی دارند و تنها مصرف آن برق فن است که به یک آمپر می رسد. مصرف واقعی که باید سنجیده شود مربوط به منبع گرم یا سرد کننده آب است که از دستگاه چیلر و یا دیگ بخار تأمین می شود.

خارجی ها را ترجیح می دهند

زینالی در مورد تولیدات ایرانی گفت: از نظر کیفی مشکل داریم، فن بیشتر دستگاه ها صدا می دهند و مشتری ها ترجیح می دهند از تولیدات خارجی استفاده کنند.
وی ادامه داد: 90 درصد این تولیدات نیز جمع آوری قطعات مختلف است که در کارخانه Assemble می شوند، تنها 7 یا 8 شرکت هستند که کویل درست می کنند. کارخانه ها خودشان تولیدکننده اصلی نیستند و شاید تنها بدنه را درست کنند و بقیه قطعات و تجهیزات را از جاهای دیگر جمع آوری می کنند.

رقبای ما برندهای مطرح باشند

زینالی با اشاره به امکانات کشور در تولید فن کویل گفت: ما در کشور مس داریم، آلومینیم داریم، ورق گالوانیزه هم داریم؛ اگر بتوانیم دستگاه ها و ماشین آلات مان را هم به روز کنیم و کیفیت تولید را بالا ببریم دلیلی وجود ندارد که محصولات ما به کالاهای خارجی رقابت نکند.
وی افزود: ما در ایران تنها دو نوع فن کویل درست می کنیم یکی فن کویل زمینی است و دیگری سقفی توکار که فن آوری بالایی ندارد و سازندگان ما به راحتی می توانند تولید کنند. اما اگر به سمت فن کویل های دکوراتیو مانند فن کویل های کاسه تی و دیواری در قالب های و شکل های مختلف برویم می توانیم به سمت رقابت خارجی گام برداریم. برای این کار حتماً باید سرمایه گذاری کنیم و کارخانه هایی را احداث کنیم، مانند کاری که در چین صورت گرفت.
وی به شرایط تولید در ایران اشاره کرد و گفت: کسی که در ایران بخواهد تولید کند در دو تا سه سال اول حاشیه نشین است. اگر بعد از آن موفق شود تازه محصولاتی خواهیم داشت که بی کیفیت هستند و در خود کشور به فروش نمی روند در نتیجه توان رقابتی هم ندارند.
زینالی بیان کرد: رقبای ما باید برندهای مطرح باشند؛ خودمان را با برندهای مشابه خارجی مقایسه کنیم. آن هنگام است که بازاری برای صادرات هم پیدا می شود.

وابسته میزان مصرف منبع

محسن پالیزدار از شرکت تدبیر تهویه فراسرما کاربری انواع فن کویل را وابسته به معماری و سلیقه کافرما می داند: کاربرد انواع فن کویل ها تنها وابسته به نظر و سلیقه کارفرما است و اینکه بگوییم انواع فن کویل ها از نظر کاربرد در محیط های تجاری، مسکونی و اداری از هم جدا می شود درست نیست.
وی با اشاره به اینکه برندهای مختلف فن کویل میزان مصرف متفاوتی دارد گفت: البته این میزان مصرف بسیار جزئی است، اما در سنجش میزان مصرف نهایی باید به منبع اصلی گرمایش یا سرمایش نگاه کرد. در مورد سرمایش که از منبع چیلر استفاده می شود. در چیلر جذبی مصرف گاز داریم و در چیلرهای تراکمی به دلیل وجود کمپرسور مصرف برق داریم.
پالیزدار ادامه داد: خود چیلرهای تراکمی نیز دو دسته بندی اصلی دارند یکی با کندانسور آبی و دیگری با کندانسور هوایی. در چیلرهای با کندانسور آبی تبخیر دائماً مصرف و تبخیر می شود چراکه کندانسور این چیلرها با آب خنک می شود. ولی در چیلرهای تراکمی مصرف آب هم نداریم خنک شدن توسط جریان هوا انجام می گیرد.

نیروی انسانی اساس توسعه

محسن پالیزدار فن کویل را کالایی می داند توجیه و صرفه تولید در ایران را دارد: فن کویل در ایران هم تولید می شود و هم وارد می شود. البته واردات آن مانند بسیاری دیگر از کالاها غالباً از کشور چین صورت می گیرد. به هر روی محصولی پر مصرفی در کشور است و خواستار دارد.
وی افزود: محصولاتی که در ایران تولید می شود در قیاس با نمونه های چینی هزینه های بالاتری دارد. مزیت نیروی انسانی ارزان، تحریم قطعات و لوازم گران تر باعث شده بازار ایران رو به محصولات چینی بیاورد.
پالیزدار برای تقویت تولید ایرانی دو نکته را برمی شمرد: نخست حمایت از نیروی انسانی و نیروی متخصص است. گام اول این است که از حقوق کارگر، متخصص و کارشناس که اساس تولید هر کشور است به نحو شایسته حمایت شود. همه این وظیفه دست دولت نیست، کارگاه های خصوصی کوچکی هستند که با چند کارگر به تولید می پردازند و در این مراکز حق و حقوق کارگران واقعاً داده نمی شود. چه شرکت های بزرگ، چه کارگاه های کوچک و چه مراکز وابسته به دولت باید در این زمینه احساس تعهد کنند مگر نه ما پس رفتن می کنیم.
پالیزدار ادامه داد: دومین نکته نیز تحریم ها هستند که بحثی تکراری است. دولت باید یاری کند تا قطعاتی را که بتوانیم راحت تر وارد کنیم و یا اگر نمی توان وارد کرد شرایط را برای ساخت آن قطعات مهیا کند. البته ناچار هستیم یک سری از این قطعات را به هر حال وارد کنیم. اینجا در زمینه واردات این قطعات و محصولات اولیه است که مسئولان باید کمک کنند.